31 Aralık 2012 Pazartesi

Aklını kullanıp cesur olamayanlara

Polisiye romanlarına aşina olanlar ve sevenler bilir; soluksuzca okumak, toplu taşıma araçlarında inilecek durak gelmesin diye trafiğin tıkanmasını dilemek, okurken türlü jest ve mimiklerle tepki vermek çok önemlidir. Bunlar aynı zamanda romana yapılan birer sevgi gösterisidir.

Barış Uygur, polisiye yazarlarımız arasına "Feriköy Mezarlığı'nda Randevu" ile girmiş, Süreyya Sami karakteriyle gönlümüze iki kurşun sıkmıştı. Seven sıkar ve her zaman sıkan sevilir. Süreyya Sami bu kez 2009 yılında. Akp'nin yeniden iktidar olduğu, Alex'in Fenerbahçe'yi sırtladığı, trafiğin kısmi felci atlatıp bir türlü düz koşulara başlayamadığı, paranın "yok" olmasının değişmediği 2009 yılında.

"Yaralarım kabuk tutmuştu ama iç organlarım hâlâ eski günlerini aratır durumdaydı. Üstelik eski günleri de öyle Osman Müftüoğlu'nun örnek göstereceği cinsten değildi doğrusu. İdrarımda biraz kan vardı ama zamanla düzeleceğini umdum. Eğer iç kanamam olsaydı şimdiye kadar zaten çoktan ölmüş olurdum. Zaten zamanla her şey düzelir. Hemen her şey."

Gözünüze afiyet; yazarın en sevdiğim huyu, her iki romanında da hangi yılda veya ortamda geçiyorsa onu gayet gerçekçi ama bir o kadar trajikomik anlatması. Özellikle "Cehennem Çiftliğinden Kaçış"da "İstanbul'dan bir okur"sanız bastığınız kaldırımları bile gözünüzde canlandırabilir, "ah o gemide ben de olsaydım" diye düşünebilir, "biz sevgilimle ilk kez orada öpüşmüştük" diyebilirsiniz. Bu romantik şeylerin dışında ülke siyaseti, yolsuzluk, düzensizlik, din ticareti ve türlü komplo teorileri de romanın konusunu süslüyor. Bu süsleme zerre kadar yormuyor, roman bir keskin nişancının gözyaşları gibi akıyor. Biraz mola vermek istediğinizde arkanızdan bir kurşun sıkılacağını hissedip kaçar gibi romanı okumaya devam ediyorsunuz. Sürükleyici olduğunu başka türlü anlatamayacağım. 2012 biterken oldukça yorgunum, yorgunuz, yorgunlar.

"Ne kadar akıllıysanız o kadar korkak olurdunuz. Tabii istisnaları da vardı. Çok aptal olduğunuzda bu sefer hiçbir şeyi anlamadığınız için her şeyden korkardınız. Hangi sınıfa girdiğimi merak ettim."

Eminim ki bu roman gerçekten akıllı olup, aklını kullanarak cesur olamayan okurlara oldukça iyi gelecektir. Harekete geçirecektir. Okuyup da hala harekete geçemeyen varsa bana mail atıp istediği serzenişlerde bulunabilir, içini dökebilir.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

29 Aralık 2012 Cumartesi

Çokça hüzünlü, azıcık da neşeli bir hikâye

Üç şey birbirine karışmıştı” diyor Barış Bıçakçı, Sinek Isırıklarının Müellifi kitabının başlarında: “Nazlı, ev, edebiyat.” Birbirine karışan bu üç şeyin hikâyesini anlatıyor elimdeki kitap. Herhangi bir kronolojik kaygı güdülmüyor, yazar içinden geldiği gibi kelimelere pay ediyor hikâyeyi.

Hikâyenin edebiyat kısmı ana karakterin yazarlık tutkusu üzerine kurulmuş. Yazar olmanın farklı dünyasını ana karakterin gözlerinden bize anlatan kitap, aslında kendi yazarının hikâyesini anlatmak ister gibi. Barış Bıçakçı’nın biyografisine paralel ipuçları da yakalayabiliyoruz: Arkadaşları ve yazarlık hakkındaki düşünceleri bunlardan sadece birkaçı. Ana karakterimiz Cemil’in bir roman denemesini İstanbul’da bir yayınevine getirmesiyle başlıyor roman. Kitabın sonuna kadar ise Cemil’in yayınevinden bir telefon beklediğine şahit oluyoruz. Hatta bu beklenti öyle bir hâl alıyor ki kahramanımız kendi kendine, onu arayacak olan editörle bile konuşmaya başlıyor. Bu bekleyişi satır aralarında şu şekilde yakalayabiliyoruz: ”Bir kitaptan ne çok şey bekliyorum değil mi Editör Hanım, tıpkı bir kadından beklediğim gibi."

Eğer eşiniz yazarsa ve yazdıklarını beğeniyorsanız, bu beğeniyi ”Güzel yazmışsın” diyerek değil; ellerini öperek ifade edebilirsiniz. Aynen böyle yapıyor Nazlı; Cemil’in romanını okumayı bitirdiğinde, kalkıp onun ellerini öpüyor. Yaklaşık 10 yıl önce işinden istifa edip kendini tabiri caizse yazmaya veren, haftada bir arkadaşlarıyla halı saha maçı oynamak haricinde evden çıkmayan bir eş ile yaşamak; kocasının oluşturduğu ruhsal söküklerden artık iplikleri toplamak, hassasça yapılması gereken bir iş olsa gerek. Kırklı yaşların verdiği iştiyakla ikisi de yeniden genç ve âşık olmayı için için istiyorlar. Hatta Cemil’in yakın arkadaşlarından birinin, evli olduğu hâlde genç bir kızla olan ilişkisini o kadar da garipsemiyorlar. “Ah keşke aşkımızı bir zaman makinesinde yenileyebilseydik!” düşüncesi de akıllarından geçmiyor değil, bir oda bir salon evlerinde.

Evleri, Ankara’nın çıkışında bir toplu konut sitesinde, ufacık bir çekmece gibi… Hayallerini, hayatlarını hapsettikleri bir çekmece… “Deniz tek tesellisi günlük ıstırapların.” diye söylenir ya Baudelaire; biz İstanbul’da yaşayanlar, “Bazı günler, bazı geceler, bazı hüzünler, bazı karanlıklar çok Ankaralı.” diye olumsuzlarız ya hayatı sıkıntılı zamanlarımızda. İşte bu roman, bunların zirvesinde geçiyor. İnsanlar bile etkilenirken yaşadıkları yerlerden, karakterler nasıl etkilenmesin? “İstanbul’da gün boyu dolaşırken Dünya’nın haline üzülürdüm. Ankara’da insan sadece Ankara’nın haline üzülüyor.” cümleleriyle vurguluyor bunu yazar.

Babasını kaybettiği hastanede doktor olan hayatının kadını Nazlı’ya yüklediği anlamlarla, yazdıkları yayınlanırsa mutluluğu yakalayabilmeyi bekleyen Cemil’in; ev ve edebiyat yan karakterleriyle bezenmiş çokça hüzünlü, azıcık da neşeli hikâyesi. Okuyunuz efendim, kendi hikâyenizin ileriki sayfaları hakkında birkaç ipucu sahibi olacaksınız.

Yavuz Selim Elmas
twitter.com/yselmas

27 Aralık 2012 Perşembe

Bütün oyunlar akıllı olsun

Ahmet Edip Başaran'ın ilk şiir kitabı Oyunbozan, okuyucuyu Fethi Gemuhluoğlu'nun "Kutsal emanet merhaba'dır!" sözüyle karşılıyor. Hemen bir sayfa çevirdikten sonra da hesabı kesiyor.

"Ölüme bakarız, kumarda kaybedilen paraya bakar gibi
Çabuk yaşarız, her dem ensemizde havlayan korkmak
Çabuk yaşarız, çabuk biter çünkü cimrilerin gündüzü
Yaşamak göze gelir, gece olunca ücretler peşin ödenir."


Ahmed Edip Başaran uzun soluklu şiirleriyle bizi varacağımız noktaya sağ salim ulaştırıyor. Yolculuk boyunca evden işe ve işten ilişkilere "oyunbozan" dizeler okumak mümkün.

Tek başına çok fazla anlam ifade eden bu dizelerin altı, hunharca çizilmeli fakat asla yıpratılmamalı. Zira Ahmet Edip Başaran şiirlerinde esas madde: ne olursa olsun kibarlık.

"Boynuma yaralı bir kolye geçirmişler, o sendin."

"Bir meleğin kokusu geçiyor aramızdan."


"Kurallara uymuyor üç günlük sakalla şiirler yazıyoruz,
Müdürler kızıyor."


Şiirde, şiirin adının da ne kadar "çekici" olduğunu yine şairin seçimleriyle görebiliyoruz. "Asfalta Yapışan Köpek", "Heybetli Sükûnet", "Ölmek İçin Temiz Değiliz", "Eve Geç Kalma Korkusu", "Seni Seviyorum Dede", "Prensesin Gözleri Siyah", "Güvercin Göz" ve "İnce Bilekliler İçin Bir Şarkı" oldukça güzel isimlere sahip harikulade incelikte şiirler.

"Bir söz diyeceğim size, üzgünüm acı bir söz:
Herkes kendi kalbine saplanan bir mermi sanki."

Bir şiir okuyucusunu etkileyen şeylerden biri de, okuduğu şiirlerde kendi adına rastlamak hiç kuşkusuz. "Oyunbozan"da ben 4 farklı şiirde adımla karşılaştım. Hoşuma gitmesiyle birlikte merakım da arttı ve Ahmet Edip Başaran'a "Yağız" adını kullanma sebebini sordum. Cevabı şöyle oldu: "Hitap muhatabını bulur der ya hani Hasan Aycın ağabey. Kelimeler sahibini bulmuş diyelim."

"Vakit yağız bir serinliği içti, durmasın bendeki hırıltı
Isıtılmış kederler gelip bulacak beni, nasıl olsa."


"Oyunbozan"ı hem oyunculara hem de mızıkçılara önermekle birlikte, şairi merak ettiğiniz sürece kendisini İtibar Dergisi'nde bulabileceğinizi de belirtmek isterim. Şimdi bütün oyunlar akıllı olsun.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

26 Aralık 2012 Çarşamba

Yaşam ağaçsa, meyveleri ah'tır

"Hayatı, yazıdan daha çok önemsiyorum. Bir ağacı anlatmak yerine gölgesinde oturmak daha iyidir."
- Mustafa Kutlu

Kimi okuyarak, kimi görerek kimi de yazarak hayata karşı yaşama tercihini yapar. Kimin neyi daha fazla yaptığı, aslında yaşam öyküsü. Didem Madak'ın "Ah'lar Ağacı" bir şiir kitabından beklenen ne varsa, çok daha fazlasını ve ah'lısını sunuyor gözlerimizin çevresine. İki gözü iki çeşme ağlamak serbest, bitiren çıkabilir.

"Vasiyetimdir:
Dalgınlığınıza gelmek istiyorum
Ve kaybolmak o dalgınlıkta."

Zaman zaman kırgınlıklarımızı ve öfkelerimizi ifade etmekten kaçınır veya istesek de beceremeyiz. Bir ses ararız. Bu ses genelde ve görebilene şiir olur. Ve şair, bir anne gibi omzumuza dayar başını.

"Kimi gün öylesine yalnızdım
Derdimi annemin fotoğrafına anlattım.
Annem
Ki beyaz bir kadındır
Ölüsünü şiirle yıkadım."


Sanılmasın ki Didem Madak mutsuz veya karamsar bir şairdir. Bana kalırsa şair, dünyanın tüm hırslarından ve huzursuzluklarından kendini şiirle "kurtarmış", kurtarılmış bir "gölge"dir. Bu gölge yazın serinletir, kışın ise ısıtır. Yüreğinizi.

"İnsan çıtır ekmeği ısırdığında,
Kırıklar dolar kucağına,
İşte orası umudun tarlasıdır.
Ve orada başaklar ağırlaştığında,
Sayısız ah dökülürdü toprağa."


Her şey bizim elimizde. Ne kadar kullanıp, neye uzatıp ve neden çekip çıkardığımız önemli elimizi. Eldir bir şairin kalbiyle beyni arasında birikenleri kağıda döken. Zaferimiz olabilir bir ah.

"Güçlü bir el silkeledi beni sonra
Sanırım tanrının eliydi,
Sayamadık kaç ah döküldü dallarımdan
Çok şey görmüşüm gibi,
Ve çok geçmiş gibi başımdan
Ah dedim sonra,
Ah!"


Didem Madak iç ses olup söylüyor; gelin ve ahlar ağacından siz de biraz meyve toplayın.

Yağız Gönüler

24 Aralık 2012 Pazartesi

Mutluluğun formülünü arayanlara

Mutluluk nedir? Mutlu olabilmenin yolları nelerdir? Nasıl mutlu olunur? Varoluşumuzun en temel sorunsallarından biridir mutluluk ve herkese göre tanımı, ölçütü değişir. Kimi büyük, kimi küçük, kimi maddi, kimi manevi şeylerle mutlu olur. Kimimiz anlık mutluluklarla yetinir kimimiz sürekli mutluluğu ararız.

Müzik, sinema, edebiyat alanlarında evrensel bir sanatçı olmayı başarmış usta Zülfü Livaneli bize mutluluğun formüllerinden birini sunuyor, “Edebiyat Mutluluktur” diyor. Okumayı, yazmayı seven edebiyat gönüllülerini edebi metinler arasında gezindirirken yol göstermeyi de ihmal etmiyor.

"Edebiyatı, öncelikle bir yol gösterici olarak kabul etmeliyiz. Müzik gibi, resim gibi, başka birçok yol gibi, yazmak da hayatı algılamanın; anlamaya çalışmanın ve dolayısıyla hayata müdahale etmenin bir yolu. Duygu ve düşünceleri paylaşmak gibi basit bir şey değil."

Yunus'un, Nazım Hikmet'in, Yaşar Kemal'in, Dostoyevski'nin yolunu gösterirken neler okunmalı, nasıl yazılmalı, edebiyatın diğer disiplinlerle ilişkisi nedire dair edebiyatla ilgili zengin tavsiyelerde bulunuyor. Okurluk ve yazarlık tecrübelerini aktarırken popüler olannın peşine takılıp asıl olanı gözden kaçırmamamız konusunda uyarıyor.

"Büyük olan yazarların ve şairlerin sırrı, tumturaklı cümlelerde değil, gündelik dildeki kelimelere yükledikleri yeni ve şaşırtıcı anlamlarda gizlidir."

Livaneli'nin bir dönem yazdığı köşe yazılarından derleyerek hazırladığı bu kitabı büyük ustalara ve eserlere de saygı duruşu niteliği taşıyor.

"Edebiyatta kök nedir? Homeros'tur, İlyada'dır, Odysseia'dır, Dede Korkut'tur, Manas Destanı'dır, Cervantes'tir, Tolstoy'dur, Stendhal'dır."

Mutlu olmak için yeni formüller arıyor, edebiyata da ilgi duyuyorsanız Zülfü Livaneli'nin öyküler, romanlar, masallar dünyasındaki tavsiyelerine kulak vermelisiniz.

"Bazen düşler, insanın en temel gerçeğidir. Gerçek diye bellediğimizden daha gerçektir. Mitoslar ve masallar da öyle. Çünkü onlar, gündelik gerçek kabuğunun altındaki daha derin bir şeyi ifade eder."

Ahu Akkaya
twitter.com/diviniacomedia

23 Aralık 2012 Pazar

İç hayatındaki bozuklukları gidermek isteyenlere

Merhum Nurettin Topçu üstâd, bir fikir ve mücadele adamı, bir akademisyen. Ders kitaplarına imza atmış bir öğretmen, ciddi bir muallim. "Psikoloji" de daha önce liselerde okutulmuş bir kitap. Zaman zaman sadeleştirilmiş, değiştirilmiş ama hep okutulmuş. Okurken zihnin derinliklerini keşfe çıkmak mümkün. Ancak bu keşif de zihninizin yanına kalbinizi de eklemezseniz, emniyet kemeri takmadan hatalı sollamaya maruz kalabilirsiniz.

"İnsan, medeniyet ve cemiyetin tesirleri ve bir de yaşın ilerlemesi ile olgunlaştıkça, gülmesi tebessüm şeklini alır; o da iradenin kontrolüne girer."

Birçok felsefe, sosyoloji, psikoloji ve mantık kitaplarına imza atmış üstâd, 70'li yıllardan sonra ahlak kitaplarını da külliyatına dahil etmiş. Bu da Nurettin Topçu'nun hemen her konuda fikir sahibi olduğunun ancak bu fikir sahipliğine entelektüeliteden ziyade "dava" gözüyle baktığının kanıtı. Dergâh Yayınları, Türk fikir cemiyetinin bu en büyük isminin kitaplarını yayınlayarak aslında her yaşa hizmet ediyor. Zira Nurettin Topçu; her devrin gözü, kulağı ve sesi.

"Ruhumuzu güzelliklere açabilmenin sırrı, ruhsal yaşayışın ona götüren yollarını bilmekle elde edilir. İç hayatımızın nerelerinde bozukluk bulunduğunu ve bunun giderilmesi için yaşayışımızda ne gibi değişiklikler yapmak lâzım geldiği anlaşıldıktan sonra, güzellik duygusu sonsuz bir şekilde yaşanabilir."

Dergâh Yayınları'yla Ezel Erverdi ve İsmail Kara'nın büyük bir titizlikle yayına hazırladıkları "Psikoloji"de, her "dersin" sonunda sorular var. Böylece okuyucu, okuduğunu anlamak ve konuyu pekiştirmek açısından özel bir sınava tabii tutuluyor.

"Aşkın aradığı vücut değildir, vücudu vasıta yaparak onun aradığı, bir ruhtur."

Psikoloji kitapları genelde uzanır biçimde okunur. Sanki bir psikologla seansa girilmiş gibi... Nurettin Topçu okurken ise ayaklar uzatılmaz. Başla ayaklar aynı hizaya yakın olursa, okuduklarınızdan çıkan anlam da nereye gideceğini şaşırır çünkü.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

21 Aralık 2012 Cuma

İncecikten yağan dizeler

"Şiirden hazzetmeyenler, Grapon Kâğıtları'nı yılbaşı ve diğer ehemmiyetli günlerde evi süslemek için kullanabilirler ya da bir ruh çağırma seansında, inatçı ruhlara seslenen uyduruk şarkılar olarak mıırıldanabilirler."

Hayatta çıkmaza girdiğimiz kimi zamanlar vardır. Karamsarlığın, çaresizliğin ve belki de umutsuzluğun bir bulut gibi üzerimize çöktüğü işte bu zamanlarda, dile getirmek istediklerimiz yüreğimize oturur henüz yağmaya başlamamış sağanak bir yağmur gibi. Ses çıkaramayız. Bazen ses çıkarsak da, bunu sadece kendimizin duyacağını düşünürüz.

Vazgeçmeyiz, konuşuruz. Kağıtla, kalemle, kendimizle. Konuşuruz cesurca ve öfkemizi de acımızı da kelamla ortaya dökeriz. İsteriz ki bu kelamlar, akılda kalıcı ve yürek sızlatıcı olsun.

İşte tüm bunları yaparak fâni dünyayı terk etmiş, yürek sızlatan bir şair; Didem Madak. İzmir'in güvercin kalpli kadını...

"Bana birkaç hayatî meseleyi ödünç ver kalbim
Görüş günlerinde seninle konuşabilmem için.
Kalbim neden ben?
Sırf sevinesin diye seni bir kere bile
Elinden tutup parka götürmedim."


Öyle şiirler barındırıyor ki "Grapon Kâğıtları", okurken dizelerdeki isimleri veya mekanları değiştirsek, sanki kendi hayat hikâyemiz ortaya çıkacak. Bu yüzden her yeni şiiri okumaya başlarken korkuyor okuyucu. Korku iyidir, gerçekle yalanı birbirinden ayırma konusunda hız kazandırır.

"Dünya artık bir daha hiç
Bir okul çıkışı gibi kokmayacak mı?"


3 yaşındaki kızı Füsun'a, eşine ve şiire çok erken, 41 yaşında veda etti Didem Madak. Bir şey söylemek isteyip vazgeçer gibi, yol tam bitecekken döner gibi...

"Bir çamur deryasının içinde
Küçük beyaz mutluluk topları yakalamalı.
Bense vücuduma şiirler saplıyorum durmadan
Sen de bilirsin ya Allah
Dayanabileceği kadar acı verirmiş insana."


Karın yağışındaki inceliği, insanın da kalbinde aradığımız şu günlerde, incecikten yağan dizeler...

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

20 Aralık 2012 Perşembe

Gölgesinin sesine kulak verenlere

Gölgemizin sesi olur mu hiç? Oluyormuş. Stephen King ve Neil Gaiman gibi “ayarsız” yazarlardan övgü alması Jonathan Carroll’ı gözümüzde büyütmemize yeter aslında. Bir de Türkçeye çevrilen son kitabı "Gölgemizin Sesi"ni okuyun. Sıkı anlatımıyla Joe Lennox’un karmakarışık dünyasına girin...

Joe Lennox pısırık bir çocukluk geçirir. Büyük kardeşi Ross’a hayrandır, aynı zamanda da düşmandır. Ross ise eşkıyanın önde gidenidir. Derken Ross yaşadıkları kasabanın en belalı tipiyle kanka olur. Joe ise bu ikisinin işkencelerine maruz kalır.

Joe’nun hayatındaki önemli değişiklik ise büyük kardeşi Ross’un ani ölümüyle gerçekleşir. Ross’un trajik ölümü annelerinin hastaneye kapatılmasına neden olur. Aradan yıllar geçer, Joe kısa hikâyeler yazmaya başlar. Ross’un şeytani hayatını konu alan bir hikâyesi ise tiyatro oyununa çevrilerek, Joe’nun daha genç bir yazarken tanınmasını ve para kazanmasını sağlar.

Annesi de öldükten sonra babası başka biriyle evlenir. Joe, yaratıcı yazarlık dersleri için eşyalarını toplar Viyana’ya gelir. Viyana sessiz sokakları, romantizmi, lapa lapa yağan karları ve entelektüel birikimli insanlarıyla Joe’nun kaçmaya çalıştığı geçmişine çok iyi gelir. Tam da bu sırada gizemli bir çiftle tanışır: India ve Paul.

Kendisinden yaşça büyük olan ancak hiç de yaşlıymış gibi görünmeyen bu çiftle sıkı fıkı olur; ve onlar Joe’ya hayatında hiç kimseden görmediği bir sevgi verirler. Joe, çok geçmeden India’ya aşık olur ve bu aşk karşılıksız kalmaz. Özel sihirbazlık yeteneklerine sahip Paul’un ani ve şüpheli ölümü üzerine kitaptaki gerilimli dakikalar başlar. Paul de zaten karısı ve en yakın arkadaşının arasındaki ilişkiyi ölmeden hemen önce öğrenmiştir. Ve çok sinirlenmiştir.

Jonathan Carroll, insanın içindeki “gölgelere” yani karanlık anılara kafayı takmış bu kitapta. Hepimizde var olan karanlığı ve herkesten sakladığımız taraflarımızı gözler önüne seriyor. İnsanın geçmişinden kaçmasının mümkün olmadığını dile getiriyor. Tabii kitapta genç yazarımız Joe, geçmişinden kaçmaya çalışırken beyhude çabalarının da sonucunu çok ağır bir şekilde yaşıyor.

İyi yazar, iyi kitap... Gölgesinin sesine kulak verenlere...

Tuna Bahar
twitter.com/tuna_bahar

18 Aralık 2012 Salı

Kaygı ve tebessüm bir arada

"Hagi, kaleye baktı. Bir çalım nefis bir hareket, Hagi, Hagi, Hagi, Hagi, Hagi, Hagi..."
- Ercan Taner, R.Wien - Galatasaray, 11.08.1999.

Balkanlardan o kadar farklı karakterler çıktı ki, doğdukları ülkelerin yeniden merak edilmesini sağladılar. Emil Michel Cioran mesela. Okuduktan sonra şunu fark etmek mümkün; keşke Gheorghe Hagi'den önce Cioran'ı tanısaydık. O zaman belki Hagi'nin gollerine daha felsefi yorumlar yapardık.

"İnsanları günler ve günler boyunca uzanık kalmaya mecbur edin: Savaşların ve sloganların başaramadığını sedirler başarırdı. Zira Sıkıntı'nın harekâtları, işgörürlük açısından, silah ve ideolojilerinkini aşar."

Yazar 1934'de -yani 23 yaşındayken- Bükreş'te yayınlanan ilk kitabı "Ümitsizliğin Doruklarında"yı, Rumence ve Fransızca yazdığı her şeyin temeli kabul eder. Eserlerini çoğunu da Fransızca yazmıştır. Metis Yayınları sağ olsun, birçok eserini dilimize kazandırmıştır. Özellikle "Çürümenin Kitabı", "Burukluk", "Tarih ve Ütopya" en sevilen kitapları. Cioran bu kitaplarını sevdiğimizi bilse eminim bize de "bir iki çift söz" ederdi. Çakılır kalırdık.

"Bir yazarın sustuklarının, söylemiş olabileceklerinin, dilsiz derinliklerinin üzerine eğiliriz. Bir eser bırakırsa, kendini izah ederse, tarafımızdan unutulmayı teminat altına almış olur."

İlk baskısını Eylül 1993'te yapan "Burukluk"ta, kimi zaman çok ciddi kimi zamansa gülmekten göbek hoplatan aforizmalar mevcut. Aforizma nedir, ne değildir için "Burukluk" okunabilir. Cioran'dan sonra yazılmış hiçbir şey de asla aforizma olamaz. Kitabı okuduktan sonra benimle aynı fikri düşünüp tebrik telefonları açacak, adıma çelenkler yaptıracaksınız. Zahmet etmeyin.

"Melankolisiz bir dünyada bülbüller geğirmeye başlardı."

Kitapta müzikten aşka, tarihten boşluğa, dinden batıya ve yalnızlıktan kansızlığa kadar birçok konuda özel bölümler var. Okuduktan sonra tek bir kelimeyle özetlemek isterseniz o da kitabın adı olur: Burukluk.

Yağız Gönüler
twitter.com/ekmekvemushaf

17 Aralık 2012 Pazartesi

Peşinden gidecek bir amacı olanlara

Jonathan Safran Foer’in “Aşırı Gürültülü ve İnanılmaz Yakın” romanı beni tek kelimeyle “çarptı”. Gerek çığır açan yazı tekniği, gerek çevirisi okura unutulmaz bir deneyim yaşatıyor.

Oskar Schellözel” bir çocuk. Babası gibi gülüyor, konuşuyor, akıl yürütüyor; babasının yaşayan en büyük hayranı. Yaşının küçük olmasını önemsemeden babasının ardından bulduğu bir anahtarın hangi kilidi açtığının peşine düşüyor. Hem de New York gibi bir şehirde…

11 Eylül saldırılarında babasını kaybeden, annesi ve babannesiyle hayata devam etmeye çalışan saplantılı bir ruh hali içindedir Oskar. Takıntıları ve alışkanlıkları vardır. Toplu taşıma araçlarına binemez örneğin. Zekâ oyunlarına karşı büyük bir ilgisi vardır. Küfretmesi yasak olduğu için kelimelerin fonetik kullanımıyla oynar ve “Goethe’mi ye, dalyanak!” der.

Oskar hazır cevaptır, kurnazdır, üzüldüğünde vücudunu morartır, pek arkadaşı yoktur, kavgayı sevmez. Babasının trajik gidişinden sonra bir vazodan çıkan anahtarın, hangi kilidi açtığını öğrenmek aynı zamanda, babasının nasıl öldüğünü de aydınlatmasını sağlayacaktır. Bunun peşinden gider.

Foer, büyük bir romancı. Gerçek bir labirent dahisi. Kitabı okumaya başladıktan sonra harikulâde cümlelerle okuru Oskar’ın peşinden sürüklüyor. Kitabın Oskar’ın gözünden görsellerle süslenmesi ise çarpıcı özellikler taşıyor.

Bu kitap özellikle “peşinden gidecek bir amacı olan” ruhlara çok; ama çok iyi gelecektir. Mutlaka edinin.

Tuna Bahar
twitter.com/tuna_bahar

9 Aralık 2012 Pazar

Unutmak ve hatırlamak arasında kalanlara

Unutmak, zor bir kelime. Anlam olarak da öyle. Neleri unutabiliriz, ne kadar unutabiliriz veya ne zaman unuttuğumuzu anlarız? İşte burada da hatırlamak girer işin içine. Unuttuğumuz her şeyi birbir hatırlamaya başladığımızda durum sıkıcı bir noktaya ulaşır. Canımız sıkılır. Friedrich Schiller'e göre "Affettmek ve unutmak iyi insanların işidir", Pablo Neruda'ya göre "Aşk ne kadar kısa ve unutmak ne kadar uzun"dur. Bu paragrafı ve unutmakla hatırlamak arasındaki tüm didişmeleri noktalayacak söz ise Albert Camus'ya aittir: "Hatırlamak için yavaşlar, unutmak için hızlanırız.". Şimdi lütfen sakince dağılalım, toparlandıktan sonra okumaya devam edelim.

"Unutacağımız hiçbir şey kalmayana dek her şeyi unutabilsek tanrıyla karşılaşacağız ama oraya kadar unutmayı beceremiyoruz bir türlü..."

Latife Tekin'i ilk kez "Unutma Bahçesi" ile okudum. Ruhuna Kitap yazarlarından kıymetli dostum Tuna Bahar'ın "bu kitap tam senlik" sloganıyla elime tutuşturduğu kitapla, bugüne kadar anla(ya)madığım bir çok şeyi anladım. En azından anlamaya çalıştım. Bu sıradan bir insanı anlamak olduğu gibi gerek iş gerekse ev yaşantımda tavırları ve duruşları daha iyi anlamama imkan tanıdı. Huzurlarınızda Latife Tekin'e bu önemli romanı için ve Tuna Bahar'a bu romanı bana hediye ettiği için teşekkür ediyorum.

"İnsanları mutlu bir sessizliğin sarmasına dayanamayıp bir sözle gerginlik yaratan kişiler vardır."

Kitabın hikayesine asla değinmeyeceğim. Çünkü tek bir cümle merakınızı tekme tokat dövebilir. 1980 sonrasında gerek değişik üslubu gerekse farklı anlatım tarzlarıyla takdirleri toplayan Latife Tekin ile siz de bu kitapla tanışın. Hem unutmaya dair yeni şeyler keşfedeceksiniz, hem de insanlar arasında garipsediğiniz tavırları daha iyi anlayabileceksiniz.

"Neyin peşinde olduğumuzu anlayanlar kendi düşleriyle kanatlanıp üstümüze üstümüze uçuyorlar, olay bu kadar basit, görebilene… Onları geri püskürtmenin çaresine bakmalıyız, hayatlarında isteyip de gerçekleştiremedikleri ne varsa hesabını bizden sormaya kalkıyorlar."

Unutmayı ve unutulmayı hak eden her şeyi ve herkesi unutun. Bu roman bir başlangıç olabilir sizin için...

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

8 Aralık 2012 Cumartesi

Geçen zamanın biriktirdiklerini toplamak

"Her şey daha çok zaman olsun diye hızlandı.
Zaman ise gittikçe azalmakta."

- Elias Canetti

Başlığı düşünürken epey zorlandım. Çünkü Şükrü Erbaş'ın şiirleri zamanda yolculuğa çıkartırken, bu yolculuktan bir şeylerin de toplanmasını sağlıyor.

Şükrü Erbaş'ın şiirlerini okurken her ne kadar kafanızı toplamakta zorluk yaşasanız da, "manevi getirisi yüksek" dizeler kitap bittiğinde size içli bir şarkı söylettiriyor. Birbirinden farklı makamlara sahip bu şarkıların türleri, geçen zamanda izi kalan her şeye dokunuyor.

Bu bazen bir sevgisizlik şarkısı:

"Sokak köpeklerinden öğreniyordum
Sevgisizliğin açık yarasını."


Bazen yoksulluk şarkısı:

"Sevgilim
Yoksulluktur biraz da
Yüzünde gamzelenip duran sözlerim..."


Bazen de bir keder şarkısı olabiliyor:

"Ey gönül haresi keder,
İnsan kendinden ne kadar uzağa gider..."


İlk şiiri 1978 yılında Varlık Dergisi'nde yayınlanan Yozgat şairi Şükrü Erbaş, bir şehrin sesi olup yeni kaldırımlar yapabiliyor zihnimize:

"Kentler de insanlar gibi mizah duygusuyla birlikte kederini de yitiriyor sanırım. Geriye, belleksiz sokaklarda bir yeni zaman politikacısı ile plastik şarkılar kalıyor. Yozgat, bundan ne kadar uzak durabilirdi ki..."

Şiirde sevdiğim şeylerden biri de, diğer şairlerin dizeleriyle karşılaşmak. Onlara "gönderilen selamı" okurken daha önce, aynı dizeyi daha önce okumuş olmanın tadı ise fırından yeni çıkmış zeytinli açma gibi. Gülten Akın, Ece Ayhan, Metin Eloğlu ve Behçet Necatigil bu selam verilen şairlerden bazıları.

Ne diyordu ince şeylerin annesi
"Ötekini oku, derinde dipte duranı."
...
Biliyor musun, hoyratlık değil de
İncelik yakıyor canımı..."


Geçen zamanın biriktirdiklerini toplamak isteyenler. Sıradaki şarkı, Şükrü Erbaş'tan sizin için geliyor.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

Her şeyden önce sakin ol

Sevgili okurlar, yazının başında kişisel bir düşüncemi açıklamamdan umarım rahatsız olmazsınız. Olay şu: Zaten yarım akıllıyımdır, bir de kalan yarısını havaya uçurmamı sağlayan bu kitapları nereden bulup çıkarıyorum hiçbir fikrim yok.

Steven Hall’un bu kitabı, yani “Köpekbalığı Metinleri”, "The Raw Shark Texts" adıyla 2007’de İngiltere’de çıktığında patlama etkisi yaratmış. Kült bir eser haline gelmiş. 2011’de Alef Yayınevi sayesinde Türkçeye de çevrilip yayımlandı. Kitabı okuyan herkes Türkçe çevirisi konusunda fikir birliğine varmış durumda: Aylin Ülçer’in bu çevirisi kesinlikle harikulâde! Böyle zor bir bilim kurgu metninin bu kadar ustaca çevrilmesi herkese nasip olmaz. Kitabı resmen mutluluktan havalara uçarak okuyorsunuz.

Gelelim kitaba… İsimde psikiyatrideki ünlü mürekkep testleriyle ilgili bir sözcük oyunu var: The Rorschach Tests – The Raw Shark Texts. Kitabı birinci ağızdan, yani başkarakterimiz Eric Sanderson’ın ağzından okuyoruz. Eric, bir sabah uyanır; kim olduğunu, nerede olduğunu, niye orada olduğunu, başına neler geldiğini, hatta adını bile hatırlamaz. Kendine gelmeye çalışırken bir zarf bulur ve üstünde “Bu mektup sana, hemen şimdi aç” yazdığını görür. Mektubun ilk cümlesi çarpıcıdır: “Eric, her şeyden önce, sakin ol.” Bu kısa mektubun bitişindeki imza ise okuru havaya uçuran ilk dinamit olur: İlk Eric Sanderson!

Eric hafızasını yitirmiş bir erkektir ve peşinde onun anılarını tüketerek hayatta kalan çok tehlikeli, hatta en tehlikeli sanal köpekbalığı vardır: Ludovician. Evine gelen zarflarda İlk Eric Sanderson, onu Doktor Randle’a yönlendirir, çok geçmeden Randle’ın yardımcı olamayacağını bu yüzden Eric’in kurtuluşunun kesin çözümü için Doktor Trey Fidorous’u bulmasını ister. Ve Eric yollara düşer.

Tabi bu arada gelen zarflarda Eric’in Ludovician’dan nasıl saklanması ve korunması gerektiği de ayrıntılı olarak anlatılır. Eric zamanla bu hayata alışmaya başlar; ancak hazmetmek hiç de kolay değildir. Alışma döneminde Ludovician’ın birkaç kere saldırısına uğrar ve resmen aklını yitirme noktasına gelir. Tereddütlü bir ruh hali, sürekli tetikte olma durumu, kimseye güvenememe duvarı Eric’i yavaş yavaş yormaya başlar.

Açıkça söylemek gerekirse “Köpekbalığı Metinleri” için söylenecek çok fazla şey var, buraya sığdırmak mümkün değil. 520 sayfalık bir kitap olması gözünüzü sakın korkutmasın, sayfalar öyle bir çırpıda geçiyor ki, Eric’in Trey Fidorous’u bulmak için çıktığı yolculukta siz de ona eşlik ediyorsunuz.

Steven Hall’un hayal gücüne hayran olmamak elde değil. Eric’in başına gelen olaylarda Ludovician’ı iliklerinize kadar hissediyorsunuz. Ve her bölümün sonunda kendinize şunu tekrarlıyorsunuz: Her şeyden önce, sakin ol. Bütün bunların üstüne kitabın beklenmedik sürprizi sonunda ise Steven Hall’u ayakta alkışlıyorsunuz. Başyapıt!

Tuna Bahar
twitter.com/tuna_bahar

7 Aralık 2012 Cuma

Kin'in Yas'ının portresi

23 yaşında bir üniversite öğrencisi. Bir sabah, okuduğu okulun kapısına geldiğinde bir an için durur. Fakültenin giriş kapısından içeri giren diğer öğrencilere bıkkınlıkta bakar. Canı sıkılıyordur. Hatta canı çok sıkılıyordur. Hepimizin durduk yere bir çılgınlık yapmayı düşündüğü bazı zamanlar olmuştur. Onun çılgınlığı ise en yakın kırtasiyeden sekiz ortalı bir defter alıp fakültenin yakınındaki bir kahvehaneye girip, aldığı defterin ilk satırına ilk cümleyi yazmak olur:

“Asansör dördüncü katta durdu.”

Genç yazar, kitabını yazmaya başladığında şu hayattaki temel iddiası olan “Hiçbir şey yok”u destekleyen olaylar anlatır, diyaloglar yaratır. Kitabının sonuna geldiğindeyse hayatla ilgili bazı görüşlerinde değişiklikler olur, son cümleyi “Her şey var” olarak kaydeder.

Yazarımız, kendi zihninden defalarca kez kaçmıştır. Ailesinin evinde Hakan adında bir et yığınını bırakıp gitmeyi kaç kez arzulamıştır! Kimi zaman bunu başarmıştır ya da başardığına inanmıştır. Neticenin değişmediğini görünce, başarılı olup olmamayı da umursamamaya başlamıştır.

Dışarıya karşı açık bir genç insan olup, başkalarıyla çok fazla ortak noktada buluşacağına maalesef herkes gibi bir zamanlar o da inanmıştır. Müzik bilgisi muazzamdır. Edebiyata neden inansın ki, yazılmış sanatsal eserler onun için tuvalette okunmak için yazılmıştır. Hayatında çoğu şeyi zorunluluktan veya meraktan yapmıştır. Üniversitede okumak gibi örneğin… Üniversitede okumak onun için beyhude bir çabadır. Yine de gidip bakmakta fayda vardır. Bu yüzden Ankara’da Fransızca eğitimine başlamış, yarıda bırakarak Brüksel’e gitmiş, sonra geri dönerek bir Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin zeminine botlarının izini bırakmıştır.

Romanını tamamladıktan sonra bir kitabevine girip eline rastgele kitaplar alıp, içindeki yayınevi bilgilerini not etmiştir. Yedi tane yayınevi adresini yazınca bu kadarın yeteceğini düşünmüş, sıkıcı kitap raflarını terk ederek yazdığı romanın yedi tane çıktısını almıştır. Bu yedi yayınevinin üçü çalışmayı reddetmiştir, üçü cevap bile vermemiştir, bir tanesi ise “gel basalım” demiştir.

23 yaşındayken yazdığı romanı 24 yaşındayken elinde tutan bu delikanlı, Türkçede daha önce yan yana gelmemiş kelimeleri bir araya getirdiğinin farkındadır. Kelimelerin ve harflerin kavuşmasına, sınırları aşmasına daha o zamanlar kafa yormaya başlamıştır; ancak o zamanlar bilmediği şey, ilk romanının çıkmasından tam 11 sene sonra alfabenin ilk ve son harfini bir araya getirip “AZ” romanını yazacak olmasıdır. Kalıcılık gibi bir derdimiz vardır.

Bu dert’e hemdert olacak çareler bulma arayışındayızdır. Bizim bu genç yazarımız da bir düşünceyi, bir yaşayışı kendisinden önce yazanlara rağmen, hâlâ orijinal bir şekilde kendince ifade etmekteyse, yedi yıl sonra yazacağı “Azil” de “Her şey söylenmiş olabilir, ama ben daha söylemedim. Ve eğer ben söylememişsem, henüz her şey söylenmemiştir” görüşünde olduğu içindir.

Hayatın acımasız olduğunu bilmeyen var mı aramızda? Hayat, sandığımızın aksine “şanslı” diye damgaladığımız insanlara da acımasızlığını yapar. Hayat bu, güven olmaz; yapacağını herkese, her yerde ve her şekilde yapar. Pekiyi hayat, bu genç yazarımıza ne yapacaktır?

Genç yazarımız şu günlerde 37. yaşında doğru dörtnala ilerlemektedir. Ürkek bakışlarla girdiği kahvehaneyi, 23 yaşında bir gencin kuyruklu yalanlı hayalleriyle bilmektedir. Biz karakterlere takılmadan şunu söyleyelim, Kin’in Yas’ının Portresi hep genç kalacaktır. Dorian Gray gibi. Ve elbette Kinyas ve Kayra da…

Kayra, zihnini ölüme terk ettiği o evde; Kinyas, ailesinin yanında, yaratıldıkları yaşta ebediyen yaşayacaklardır. Nerede mi yaşayacaklardır? Tabii ki bizim henüz ölmeyen zihinlerimizde!..

Hakan Günday kitapları seni de yaraladı, biliyorum. Ancak hâlâ hayattasın öyle değil mi? Henüz ölmeyeceğini söyleyebilirim şimdilik sana. Ne de olsa Kinyas ve Kayra’nın mottosunu artık hepimiz biliyoruz. O yüzden Hakan Günday son kitabını yazana kadar hayattayız!

“Omnes Vulnerant Ultima Necat!”
-Hepsi yaralar, sonuncusu öldürür!–


Tuna Bahar
twitter.com/tuna_bahar

6 Aralık 2012 Perşembe

Koynunda kedi besleyenlere

"Kedilerden hoşlanmayan insanlardan uzak durun."
- İrlanda atasözü

"Üzgün Kediler Gazeli", ilk baskısı 2007'de yapılan, üçüncü baskısını Kırmızı Kedi'de Mart 2012'de yapan bir kitap. Bu da şu anlama geliyor; yıllar geçer, biz sadece iç çekeriz. İç çektikçe de şiir okuruz. Haydar Ergülen'e Metin Altıok Şiir Ödülü'nü kazandıran bu şiirleri, bir kedinin hem inceliğini hem de asaletini taşıyor. Şair, şiirlerini okurken bir kediyi bizim koynumuza sokuyor, kedi mırıldarken biz de onu seviyoruz. Dizelerin altını çizmek gibi.

"O bir çay istemişti, trenin içinde
Biz tren yolcusuyduk, çölün içinde
Ben yalnız kalmıştım, senin içinde
Oysa kaç kişinin yerine sevmiştim seni!

Aşkı geçtik, gözlerini açabilirsin."


7 bölümden oluşan kitapta Haydar Ergülen'in 1992'den 2007'ye kadar yazdığı şiirler bize kimi zaman nefes oluyor, kimi zaman da gazel. Şairin en sevdiğim özelliği kelimeleri yormadan, kafaları karıştırmadan ve duyguları abartmadan, dizeleri çok sağlam temellere oturtması. Biz de şiir okuyucusu olarak bu sağlam temellerin üzerine kendi duygularımızı ekliyoruz ve ortaya çıkan eseri -adı her ne olursa olsun- keyifle izliyoruz.

"Lambası hep açık yüreği bir şair feneri
İçli bir şiirdir onda insan olma hüneri."


Yaşayan en kıymetli şairlerimizden biri olan Haydar Ergülen'in şiirleri bana kalırsa birçok farklı ruha hitap edebilir. Ama önceliğiniz kedi sevmek olmalıdır. Zira kedi sevmiyorsanız, aslında birçok şeyi de sevmiyorsunuz demektir. "Kediler duyguları konusunda dürüsttürler, insanlar ise duygularını gizlerler" demiştir Ernest Hemingway. Ustanın bir bildiği mutlaka vardır dememe gerek yok çünkü görünen köyde kılavuz dağıtılması yasaktır.

"Kedilerimin kardeşiyim, inceliği ve mahcubiyeti onlardan öğrendim
Beni turnasız türkülerin beni solgun bir kedinin kalbinde unuttular."


Bir kediyi beslerken yaşanan hislerin bütününü hatırlatacak şiirler daima vardır.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

4 Aralık 2012 Salı

Kırılmaktan korkmayanlara

"Şimdiki aklım olsa öyle yapmazdım. Ama öyle yapmasaydım da şimdiki aklım olmazdı."

Emrah Serbes, son dönemin güçlü ve sahici kalemlerinden. Belki bir kısmınız Behzat Ç.'nin yazarı olarak biliyor onu, bir kısmınız Afili Filintalar'dan tanıyor, bazılarınız da Erken Kaybedenler'dendir... Tanışıklığınız nereden kaynaklı ve hangi düzeyde olursa olsun, bu sahici ve ziyadesiyle Ankaralı kalemle muhabbetinizi arttıracak bir kitap tavsiyem var: Hikâyem Paramparça.

Hikâyem Paramparça, Emrah Serbes'in Afili Filintilar'da ve Birikim Dergisi'nden yayımlanmış yazılarından ve yeni bir hikayesinden oluşuyor.

"Hepimiz yanlış hatıralara sahibiz. Öyle yaşanmadı ki onlar."

Kısa cümleler, keskin bir gözlem gücü ve hep içimizde bir yerlere dokunan sözcükler...

Emrah Serbes, insana Ankara'yı sevdiren kalemlerden biri.

Hikayem Paramparça'nın da fonunda Ankara var, hafiften görünen. Ve ancak yakından bakınca görülebilecek kırıklarımız, kırgınlıklarımız.

Ve fazlasıyla gerçek hayatımız...

"Mesai saatleri içinde eğlenmeye tolerans payı bırakabilirler, yas tutmaya değil. Ölüm izni bu yüzden var. Yakını ölmüş kişi, acısını unutana kadar hizmet dışıdır. Ayakaltında dolaşması da istenmez. Acısını unutmak için kendini işine adamış insan tipi de bu yüzden çok sevilir. Çünkü hepimiz, acısını unutmak için ya da unuttuğu için, kendimizi bir şeylere adamışız."

Daha evvel rastlamış olabileceğiniz satırların üzerinden geçebilir ve Galip İşhanı isimli yeni ve fena halde etkileyici bir hikayeye kapılıp gidebilirsiniz okurken.

Hikâyem Paramparça, bir insana baktığında gördüğünden daha fazlasını sezenlere ve kırılmaktan korkmayanlara iyi gelecek bir kitap.

"Gözyaşların kurumadan gülmeye başlarsın o zaman. Çünkü bilirsin ki seni artık kimse kandıramaz kolay kolay. Mutsuz insanları kandırmak zordur çünkü. Hayata her zaman kuşkulu gözlerle bakan, mutsuz insanları kandırmak, herkes bilir bunu, çok ayıptır çünkü."

Merve Uzun
twitter.com/merveuzun

2 Aralık 2012 Pazar

Hayatımızdan düşen ilk yaprak: çocukluğumuz

"Şair, yenilgiyle başlayan adamdır
Şiire!"

Keder ödünç bir şey midir? Belki de, kim bilir. Şimdilik 6 baskı yapan "Keder Gibi Ödünç", Haydar Ergülen'e Cemal Süreya Şiir Ödülü'nü kazandırmış bir kitap. Şair, her ne kadar "mırıldandığım şeylersin" dese de, çocukluktan yaşlılığa ve hatta topraktan göğe uzanan bir yolculuğa çıkarıyor bizi. Emniyet kemeriniz takılı olduğu müddetçe sarsıntılardan korunuyorsunuz. Olası bir okuma yorgunluğu ise dizeler arasındaki dönüşlerde kalp ritminizi harekete geçirebiliyor.

"Çocuktum, ayıramazdım ha aşk ha zeytin
Aşkı yazsam kağıttan utanırdım, o benden mahcup
Zeytine uzansam dalından kırılırdım, benden de çocuk
İkisini de gözle toplamayı sonra öğrendim."


Haydar Ergülen'in şiirlerinde harflerin gülüştüğünü, hayvanların asil duygularını ve doğanın kuvvetli anlatımını bulmak mümkün. Her bir dize resmen "benim kıymetimi bilin" deyip altını çizdiriyor.

"Galiba insanın yakışıklı bir kalbi olmalı önce
Sık sık tozu alınmalı, parlatılmalı aynalı sözlerle
Benimse kâlp hususunda cilalı bir cümlem bile yok
Mırıldandığım sözlerin çoğu ondan gelse de."


"Kırmızı Kedi"yi tebrik ediyorum. Özellikle şiire değer verip şiir kitaplarını ayrı güzellikte basmaları, kapaklarındaki kusursuz tasarım ve rahat okunabilirlik tek kelimeyle takdirlik. Alıntıyla bitirmek pek huyum değildir ama kendimi tutmak istemiyorum: "Alınyazısıdır şiir, elyazısı geveze."

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

Hayatının baharında olanlara

Bazı kitaplar vardır ki, herhangi bir sebepten dolayı çıkar çıkmaz ilgimizi bir şekilde çekerler. Bu durum çok sık tekrarlanmaz ve bence güzelliği de buradadır. O kitabın hemen ilgimizi çekmesi adından, kapağından, yazarından, yayınevinden, çevirmeninden, tanıtımındaki bir cümleden kaynaklanabilir. Orasına biz karar veremeyiz.

2012 Tüyap Kitap Fuarı öncesinde Bayan Jean Brodie’nin Baharı’nın tanıtım bülteni geldiğinde çok heyecanlanmıştım. İşim gereği günde onlarca kitap tanıtım bülteni aldığım için bu kadar tepki vermemem gerekirdi. Ancak bu kitap yayıneviyle, çevirmeniyle, kapak tasarımıyla, modern bir klasik eser oluşuyla beni hemen etkiledi.

Muriel Spark’ın bu erken dönem, öncü romanı 1961’de yayımlanmış. Roman, Edinburgh’ta yatılı bir kız okulunda geçiyor. Bayan Jean Brodie, bizzat seçtiği 6 tane kızı geleceğe hazırlayan bir ilkokul öğretmeni. Eğitim sisteminde kendi doğrularından şaşmıyor ve okul yönetimiyle her sömestr kavga ediyor. Kendisini okuldan uzaklaştırmak isteyenlere karşı her zaman galip geliyor.

Romanın yayımlandığı dönemde diğer tüm türdeşlerinden ayrılan özelliği ise Muriel Spark’ın “prolepsis” tekniğini kullanmasıdır. Bu teknikte yazarımız şunu çok iyi başarıyor: Belli bir karakteri anlatırken ya da iki karakteri karşılıklı konuştururken bir anda yıllar sonrasına götürebiliyor sizi. Bu roman sayfalar arasına sığdırılmış zaman sıçramalarıyla yazılmış. Bayan Brodie’nin herhangi bir kızını önce on, sonra on beş, sonra on yedi, sonra otuz yaşında okuyabiliyoruz.

Bayan Brodie hiç evlenmemiş ve çocuk sahibi olmamış. Kendini, seçtiği kızları kültür ve sanat alanında çok iyi hanımefendiler olarak yetiştirip, onları “kaymağın da kaymağı” yapmak istiyor. Kızlar büyüdükçe, biricik öğretmenlerinin özel hayatıyla da ilgilenmeye başlıyorlar. Bayan Brodie, kızlarına çok güveniyor ve okuduğumuz zaman sıçramalarında anlıyoruz ki, Bayan Brodie’nin okuldan atılması ve emekliliğe zorlanması kendi grubundan bir kızın ihaneti yüzünden oluyor. Ancak bunu romanın sonuna kadar öğrenemediğimiz gibi, kızın nedenleriyle birlikte zaman sıçramalarıyla okuma şansımızı olacak ve kafamızda soru işaretleri kalmayacak.

Muriel Spark’ın bu romanı kesinlikle okunmayı hak ediyor. Romanın eğlenceli ve bilgilendirici yazılması benim sempatimi kazandı. Şunu da söylemeden edemeyeceğim; bu roman biraz da genç kızların aşkı, hayatı ve cinselliği keşfetmelerinin romanı. Bu yüzden erkek okurlar biraz sıkılabilir. Bence kitabı alanlar ne anlatıldığından çok nasıl anlatıldığına dikkat ederlerse çok daha fazla keyif alırlar. Püren Özgören’in enfes çevirisi, Nazlım Dumlu’nun nefis kapak tasarımıyla Siren Yayınları’nı bir kez daha tebrik ediyorum.

Tuna Bahar
twitter.com/tuna_bahar