29 Eylül 2012 Cumartesi

Kendimizi en iyi tanımlayan kelimeleri asla bulamayız

J. L. BorgesRagnarök” adlı öyküsünde (Yaratan, sf 40, 2011, İletişim), sürgünden dönen Tanrıları rüyasında gördüğünü, onları bir amfiteatrın platformuna çıkarıp gözyaşlarıyla alkışladıklarını; ancak onların düzenbaz, cahil, acımasız olduklarını ve kendilerini korumayıp onlara merhamet ederlerse kendilerini yok edeceklerini bildikleri için, rüya bu ya, koca koca revolverlerini çıkarıp keyifle Tanrıları öldürdüklerini yazar.

Jose Saramago’nun Kabil’ini okurken neredeyse her sayfada Borges’ın bu öyküsünü anımsadım. Kabil; Tanrıya savaşın açıldığı, pratik anlamda dünya tarihinin başladığı, Saramago’nun ölmeden hemen önce tamamladığı Hristiyanlığa karşı bir hiciv romanıdır.

Saramago, kitabın 2009’daki basın tanıtımına: “İncil’in Tanrısı güvenilir değil, kötü biri ve öç almaya kararlı. İncil’de acımasızlık, zina, her türlü şiddet ve kan dökme var. Bu inkâr edilemez” demiş.

Saramago Kabil’de öyle bir zaman kurgulamış ki, zamanın içinde hem şimdi var hem de gelecek... Kabil’in, kardeşi Habil’i (romana göre Habil’in küçümsemelerine artık dayanamayarak) öldürdükten sonra, Tanrı, sevgili kulunun ölümüne çok bozulur, Kabil’in alnına da hiç çıkmayacak bir işaret koyarak onu bir anlamda lanetler.

Bu cinayetten sonra Kabil, annesinin ve babasının, yani bildiğimiz adlarıyla Adem ile Havva’nın yanlarından ayrılarak yollara düşer. Lilith’le, oğlunu kurban etmek üzere olan İbrahim’le, Sodom şehrinin yok edilişiyle, tufan öncesi hazırlıklarına devam eden Nuh’la karşılaşır.

Kabil yaşadığı her macerada kendini tanımlamayı, adlandırmayı dener; ancak hepimiz gibi o da doğru kelimeleri bulamaz. Bu maceraları okuduktan sonra artık ne olacak diye merak ederken Kabil, ne Nuh’un ne de Tanrının tahmin edebileceği bir sürpriz yapar. (Tabi bu arada siz ne zaman romanın sonuna geldiğinizi anlamazsınız, kitabın çevirisi orijinalini aratmayacak kadar çarpıcıdır. Bu sayede kitabın çevirmeni Işık Ergüden’e selamlarımızı yollayalım.)

Kabil’in yayımlanmasının ardından bir teolog Saramago için şöyle demiş: “Ciddi biri değil. Bir romancı milyonlarca Hristiyan’a, Yahudi’ye, Protestan’a hakaret edemez. Saramago, İncil ile oynayan bir komedyen.

1998’de Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan, daha öncesinde de 1991’de yayımlanan “İsa’ya Göre İncil”den sonra ülkesini terk etmek zorunda kalmış olan Jose Saramago, cesareti ve kaleminin keskinliğiyle okunmayı kesinlikle hak ediyor.

Tuna Bahar
twitter.com/tuna_bahar

28 Eylül 2012 Cuma

Narsizminden aşık olarak intikam alanlara

“Aşk lunapark trenleri gibi: Önce yükseliyor, sonra birden iniyor, sonra tekrar çıkıyor, geri iniyor ve sonunda içine kusuyorsunuz!”

Hepimizin aşk üzerine söylenecek birkaç cümlesi muhakkak vardır. Kimisi için heyecan, kimisi için korku ve nefret olan aşk Frédéric Beigbeder için tam bir can sıkıntısı. Egomuzu romantizmle doldurarak narsistliğimizden intikam alma çabası…

“Aşk acısı çekme korkusundan, kadınlar da erkekler de farkına varmaksızın, aşkı can sıkıntısına tahvil etmeye çalışıyorlar.”
diyor yazar. Gerçekten kaybetme korkumuz yüzünden aslında hiçbirimiz aşkın ne olduğunu öğrenemiyor muyuz? Terk eden kişi için mi üzülüyoruz, yoksa terk edildiğimiz için mi?

Frédéric Beigbeder Romantik Egoist kitabında umursamaz gibi görünen gerçekçi çizgisinden ayrılmadan bu soruları irdeliyor. Aslında işin özü başka biri için üzüldüğümüzü sanırken sarsılan egomuza ağladığımız gerçeğini pek de bilimsel olmayan bir formüle dönüştürüyor. Özlem dediğimiz şeyin büyük bir boşluktan kaynaklandığını savunuyor. 
   
Her bilimsel formül mutlak doğru olacak diye bir kural yok, dolayısıyla bilimsel olmayan formüllerin de yanlış olduğunu söyleyemeyiz. Bu yüzden Beigbeder’a kulak verin derim ben. Belki de gerçekten aşk sandığınız aynadaki yansımanızdan başka bir şey değildir.

Ümran Kio

Bir koruma kılavuzu, bir sığınak arayanlara

"Şiir, bu milletin ve bu vatanın kurucu unsurlarından birisidir. Sadece Yunus Emre'ye bakmak bile bize çok şey söyleyecektir. İsmail Kara, "Yunus olmasıydı işimiz kötüydü" der. İsmet Özel, "Türk şiiri Yunus Emre'yle başladı ve Türkiye'de din, ilk hızını şiirle aldı" tespitinde bulunur. Bu da Süleyman Çobanoğlu'na ait: "Türkçe, Yunus Emre'nin huzurunda diz çökerek Müslüman olmuş bir dildir."

Bu güzide paragraf, İbrahim Tenekeci'nin "Herkes gider, şiir kalır" başlıklı yazısından. Yazıyı okuduktan hemen sonra kütüphanemde bekleyen "Yunus Emre Divanı"na yöneldim ve her gün tadımlık ölçeklerde okuyarak bitirdim. Şunu rahatlıkla anlayabiliyoruz ki Yunus Emre, şiire -okumaya ya da yazmaya- yeni başlayanlar için ilk ve en önemli ders. Dilimizin güzelliği, duruluğu ve akıcılığı onunla şekil buluyor zihnimizde. Tarihten, halktan ve tasavvuftan kıymeti tarifsiz hoşluklar iniyor kalbimize. Şiirle haşır neşir olmam 10 yıla dayanıyor, dolayısıyla daha çok yeni olduğumu söyleyebilirim. Ancak Yunus Emre için hiçbir vakit, geç değildir. Derhal okunması ve daima dönülmesi gerekir.

"Ben sevdiğimi demez isem, sevmek derdi boğar beni."

"Ölür ise ten ölür, canlar ölesi değil."

"Dervişlik baştadır, tacda değil. Kızdırmak oddadır, sacda değil."

Eylül 2007'de Profil Kitap'tan çıkan ve Demet Küçük tarafından hazırlanıp günümüz Türkçesine uyarlanan "Yunus Emre Divanı", çevrenizdeki samimiyetsizlikler karşısında yıldığınız her anda koruma kılavuzunuz, sığınağınız olacaktır.

"Bir gez gönül yıktın ise
Kıldığın namaz değil
Yetmiş iki millet dahi
Elin yüzün yumaz değil."


Yunus Emre, şiirde, hem başlangıç hem de çıkış noktasıdır.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

27 Eylül 2012 Perşembe

Umutsuzlar için

“Umuttan yoksun bir dünyada yaşıyoruz ama sakın umutsuzluğa kapılmayın.”

Yengeç dönencesi Henry Miller’ın ilk kitabı. Yayınlandığı zaman birçok ülkede yasaklanmış, döneminin toplumsal ve ahlaki olguları için çok sert ve çok müstehcen bulunmuş. Kitap, açılan davalara ve maruz kaldığı yasaklara rağmen etkileyici ve sağlam metniyle hepsini mağlup etmiş.

Yengeç Dönencesi'nde 1930’ların Paris’ini anlatır Miller. Paris, kir ve günah içinde bir kent. Yaşam zor, insanlar acımasız… İşsizlik kol geziyor her yerde. Yalnız bir adam geziyor Paris’in sokaklarında. Kah tanıştığı birkaç Amerikalı arkadaşı ile kah tek başına… Tek derdi karnını doyurmak gibi görünse de açlığın ötesine geçmiş bir yaşam. Varoluşun özü: insan ve açlık.
Bir yaşam kavgasıdır aslında tüm konu, başka bir şey değil. Kendi yaşantısını anlatan Miller kendinden yola çıkarak tüm insanları anlatıyor aslında. Dünyadaki tüm yıkımların ve insanlığın çürümüşlüğünün karşında bir adam: H.Miller. Yaşama dair olan her şeyi çekinmeden, korkmadan anlatır. Okurken ruhunuz engin denizlere açılır. Zaman gelir deniz dalgalanır ve kendinizi kaybedersiniz; zaman gelir bir çarşaf gibi olur, güneş açar. Yaşamın normale döndüğünü hissedersiniz. Yeri gelecek kendinizi dünyanın en derin yerinde, pis bir çukurda, her yeriniz pislik içindeyken bulup oradan kurtulamayacağınızı sanacaksınız. Umutsuzluğu tüm benliğinizde yaşarken bir sabah güneşi gibi yaşamın yeniden nasıl her yanı onardığına şaşacaksınız.
Kokuşmuş düzene, yoz insana ve tabulara karşı elinde bir sürü okla çıkagelir Miller.

Dünyadaki tüm kötülük ve olumsuzluklara rağmen insanın ayakta kalacağını ilan eder bu kitap. Geçmişin üzerimize çoğu zaman fırtına bulutlarını çektiğini ve hüzün yağmurları yağdırdığını ancak insanın her ne olursa olsun şimdiyi yaşamaya devam edeceğini duyurur yazar.

“Her taş yüreğin dibinde birkaç damla sevgi bulunur- kuşları beslemeye yetecek kadar.”

Ozan Şen

Bazı izler şiirlerde nefes alır

“Hoş geldiniz
 (…)
Terk edildiğinizin ertesi günü
Deftere yüz kere bir daha âşık olmayacağım yazınız.”

Her şiirde çoğalan, derinleşen hikâyelere ve insanlara dokunmak içinse Efe Duyan’ın kelimelerine kulak veriniz. 


Bu bir aşk şiirleri derlemesi değil. İçinde terk edemeyişlerin, “hoşça kal”ların, öğrenilen ve yaşanılan sevgilerin şiirleri olsa da değil… Bu bir toplumcu şiir derlemesi değil.  İçinde “bir doğum izi” gibi olan yoksulluğumuzun, değiştikçe yabancılaştığımız şehirlerin, işgallerin, sıkıyönetim çocuklarının yarım kalışlarının şiirleri olsa da değil.

Bu, tenimizde, ruhumuzda, saçımızda iz bırakan hikâyelerin şiirlerde nefes aldığı bir sandık. Sevmeyi iyi bilen bir şairin yokuş aşağı hızla giderken heybesine doldurduğu her şeyin kelime izleri… Özlediğimiz, seslendiğimiz çocukluğumuzun, işçilerimizin, aşklarımızın, dostlarımızın şiirleri.

Bazı kitapları okurken yazarla/şairle konuşmak ister, onların kelimelerinin yanına notlar alınız. Şimdiden bu kitapla birlikte yanınızda bir kalem bulundurmanızı ısrarla öneririm.

Tez: “Aşkın birçok türü vardır: devrime duyulan aşk, bir insana duyulan aşk, çocukluğa duyulan aşk.” 
Kanıtı: Tek Şiirlik Aşklar.

Ümran Kio

26 Eylül 2012 Çarşamba

Aşk bağışlanmış hüzündür

"Bana roman demişti. Meğersem şiir yazıyormuş. O kadar kısa bir şey yazdığını bilseydim, kapısını çalmaz mıydım, kırmaz mıydım ben o kapıyı... Ah abla. Ah Selin Abla!"

Yıllardır roman okuyorum, fakat hiçbirinin son sayfasını okurken -üstelik bir halk otobüsünde- gözlerimin dolduğunu hatırlamıyorum. Kitabı bitirdiğim gibi otobüsten inip nasıl sigara yaktığımı ve yazara öfke duyduğumu anlatamam. Bu öfkemde samimiyet vardı, bu yüzden de yazarın hüznünü, hüzün dolu romanını bağışladım.

İmge Kitabevi'nden 2010 yılında çıkan ve aynı yıl 3 baskı birden yapan bu roman, Nevzat Çelik'in ilk romanıydı. Yazar daha önce şiir kitaplarıyla çıkmıştı okurlarının karşısına ve derin izler bırakmıştı. "Bağışlanmış Hüzün" de ise bu izlerin altını çize çize ilerlediğini göstermişti. Okuyanlar, tüm ilişkileri tarafından tedirgin edilmeliydi.

"-Neler oldu anlat bakalım?
-Hiç sorma, çok hoş bir adam. Narkoz enjekte eder gibi yumuşacık konuşuyor. Bir de tuhaf bir mahcubiyeti var ki, kalkamadım yanından."


Bazen bir ilişki yaşarsınız, çok sevdiğiniz halde bir şeyler yolunda gitmez ve yollarınız ayrılır. Sonra hayatınıza biri girer, fakat yanlış kişidir o. Geriye dönmek, o eski sevdiğiniz kişiyi yine sahiplenmek istersiniz. İşte kilit nokta "zaman"dır. Doğru zamanda mı geri dönmeliydiniz yoksa geri dönmeyi hiç düşünmemeli miydiniz? Peki arada yaşanan duygu yoğunlukları, saçmalıklar, hatalar, pişmanlıklar ne olacak? İzah etmek çok güç. Özellikle de bu romandaki hikayeyi.

"Al git
Şehla yürüyüşünü
Yaz deme
Kış deme
Üşürüm deme
Aylardan baharsa
Ay doğarsa
Hiçbir şey deme
Bu senin
Kuşlardan önce kalkan yüzündür
Al git
Sevgili
Aşk bağışlanmış hüzündür."


Kıymetli dostum Immo Guitti benimle bir söyleşi yapmış, "Nevzat Çelik okudun mu?" diye sormuştu. Tanıdığım biri bana böyle sorular sorunca tedirgin oluyorum. "Demek ki okumam gerek, kalbime dokunacak bir şeyler olmalı" diye düşünüyorum. Kısa bir zaman sonra Kadıköy'de ev ziyareti yaptığım dostum Özgür Kayım bu kitabı bana hediye etmiş, çok yorum yapmamıştı. Oysa gözlerinden anlamıştım iç acıtacak bir şeyler okuyacağımı. Her iki dostuma da minnettarım.

Bazı romanlar, sizden bir şey anlatmasa bile içinizi acıtır. Çok acıtır.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

25 Eylül 2012 Salı

Kar yıldızına bir şairin gözünden bakmak

Kendisine adının ve soyadının baş harflerinin kısaltması olan “Ka” diye hitap edilmesini isteyen bir şair. Küçük bir burjuva. Söylemeye gerek bile yok, yine de yazalım: Yalnız bir adam!

On iki yıldır Frankfurt’ta “siyasal sürgün” hayatı yaşıyor. Bir gün, intihar eden İslâmcı kızları araştırmak ve bulgularını Cumhuriyet gazetesine yazmak için kalkıp geliyor: Karın hiç dinmediği, çamurların hiç kurumadığı, insanların hiç gülmediği, havanın hiç ısınmadığı bir şehre. Söylemeye gerek bile yok, yine de yazalım: Yalnız bir şehre geliyor, Kars’a…

Kars’ta işler karışık. Radikal siyasal İslâmcılar, MİT, asker, polis, bürokratlar, Türk milliyetçileri, Kürt milliyetçileri, şeyhler, teröristler… Hepsi hakları olduğuna inandıkları özgürlüklerini istiyorlar.

Tüm bu kargaşanın ortasında, Ka’nın birkaç saat içinde aşık olduğuna karar verdiği İpek!

“Şimdi ikimiz de bir çeşit sürgün hayatı yaşadığımıza ve öyle çok başarılı, muzaffer ve mutlu olamadığımıza göre zor bir şeymiş hayat! Şair olmak da yetmiyormuş…”

Pamuk’un “ilk ve son siyasi romanım” dediği Kar’da, kar yıldızı daha yakından, hatta bir şairin gözünden bakıldığında daha da anlamlı gelmeye başlıyor. Yeniden şiir yazmaya başlayan şair Ka, gelen şiirlerini “yeşil” bir deftere anında ve hızlıca kaydediyor.

Ka, Kar ve Kars bir yerde buluşmakla kalmıyor, kimsenin konuşmak bile istemediği olaylar Pamuk’un kaleminde edebi bir şahesere dönüşüyor.

Tuna Bahar
twitter.com/tuna_bahar

24 Eylül 2012 Pazartesi

Susarak anlatmayı tercih edenlere

Emrah Serbes'in "Her Temas İz Bırakır"dan sonra gelen ikinci Behzat Ç ve dolayısıyla ikinci polisiye kitabı; Son Hafriyat. İlk kitapla birlikte aslında Behzat Ç başına gelenlere lanet edip çekip gidiyordu. Hem vazgeçiyor hem de işinin başına geçiyor, ancak bu kez ağzını bıçak açmıyor. Böylece "Bir Ankara polisiyesi" devam ediyor.

"Zaping yaparken Tekel'e yüklendi. Yeşil bir saha görünce durdu, golf maçı olduğunu anlayınca değiştirdi. NTV'de tekrar durdu, hayvani bir belgesel vardı. Daldan dala atlayan çam sansarlarıyla alakalı bir şeydi. Sincaplarla ve kuş yumurtalarıyla beslenen bir hayvandı. Büyük Kedilerin Günlüğü'nde olduğu gibi kovalama, gırtlaktan dişleme, mideye indirme gibi aksiyonlar olmadığı için pek sarmadı. Ama yine de diğer programlardan iyiydi işte. Bir duvar yazısında dendiği gibi, insanları tanıdıkça hayvanları daha çok seviyordu."

Behzat Ç'yi bu kez sadece el işaretleriyle, göz hareketleriyle konuşurken görüyoruz. Yani susarak anlatırken. Susarak anlaşılmayı beklerken. Çaresiz gibi görünebilir, sakın aldanmayın. Zira çarenin adı Behzat Ç'dir.

"Aslında bütün kent, insanların diri diri gömüldüğü bir tabuttu. Farklı olan ebattı, yoksa mantık üç aşağı beş yukarı aynıydı. Senin için ayrılan hava bitince ölüyordun, bir daha gömüyorlardı."

İster takdir edin ister etmeyin, "hafriyat" kelimesi, "kazı" anlamına gelir. Kitapla alakası için şunu belirteyim; Red Kit adlı karakter sürekli çukur kazıp duruyor. Öldürdüklerini tabuta koyup o çukura gömüyor. O sırada da polise haber veriyor. Hem deli-manyak, hem de zeki bir adam anlayacağınız. İsterseniz anlamayın, onun dilinden Behzat Ç ve ekibi anlıyor. Kötü bir Reno'yla Ankara'da fink ve hatta fonk atıp Red Kit'i arıyor.

"Hayalet, "Oğlum yeter lan!" diye bağırdı. "Yeter lan! Bir rahat durun!" Behzat Ç. on dört yıl sonra ilk defa Hayalet'in sesini yükselttiğini duyuyordu. Sakin bir adamın çileden çıkması, ortamlarda her zaman etkileyici bir unsudur."

Şimdi bir koli bandını alıp ağzınıza yapıştırın; evde, iş yerinde veya okulda sadece bir gün öyle gezin. Susarak derdinizi anlatmaya çalışın. Ne oldu, zor mu geldi? Behzat Ç: Susarak anlatmayı tercih edenlere...

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

22 Eylül 2012 Cumartesi

İhsan Sait ve fantastik anları

Yedi tepeli şehir, yedi harfli sokak, yedi enerji merkezi, yedi deniz, yedi bilge, cennetin yedi kapısı derken hayatıma bir yedi daha girdi İhsan Oktay Anar sayesinde. Fantastik Türk edebiyatının temsilcisi olarak gösterilen yazarın merakla beklenen kitabı “Yedinci Gün” yakın bir zaman önce raflardaki yerini aldı ve sevenleri tarafından çoktan hatim edildi bile. Kitabın ismini ilk duyduğum an “benim için yedili günler tekrar başlıyor” demiş ve çok heyecan duymuştum. Her ne kadar beni heyecanlandıran o bağı kitapta tam anlamıyla bulamasam da Uzun İhsan yine yapmış yapacağını dedirtti.

Anar’ın kendi lakabıyla yer verdiği ve bütün romanlarının ortak karakteri olan Uzun İhsan bu sefer ufak bir isim farkıyla karşımıza çıkmakta; İhsan Sait olarak. İhsan Sait de diğer kitaplardaki karakterler gibi hırsa, şehvete, açgözlülüğe yenilen; amacına ulaşmak için iyilikle-kötülük arasında gidip gelen ama sonunda aldığı dersle doğru yolu bulan; ona ayna tutan, iyi tarafını temsil eden oğul Ali İhsan ve gariban İdris Âmil vasıtasıyla İnsan-ı Kâmil’e ulaşan bir anti-kahraman.

“-Nereye?”
“-İnsan olmaya!..”

“Onun üstünlüğü, hiçbir üstünlüğünün olmaması. Dâima ortada, yani merkezde durması. O derin değildir. Ama derinlik denen şey, satıhtakiler dahi bir mânâ taşır. Dolayısıyla Kâinat’ın derinliğini ancak o görebilir.”

Bir de tabii ki ana karakterleri destekleyen ve hepsinin arkasında ayrı öyküleri bulunan, hırsız, bıçkın, kumarbaz, dilenci, üçkağıtçı, deli gibi pek çok yan karakter (Kumarbaz Paşaoğlu, dini bütün Aman Baba, gelecekteki sevgili Dojira…) yine hayalle gerçek arasında bir maceraya çıkarıyor okuru. Günlük hayatın sıradan insanlarına öykünün akışında gerçeküstü özellikler atfediliyor.

Kitap, Baba-Oğul-Hayalet isimleri altında üç ana bölümden oluşuyor. Anar daha önceki romanlarında olduğu gibi kutsal kitaplardan, mitolojik olaylardan göndermelerle ilerliyor ve tarih, din, tasavvuf unsurları destekleyici olarak kullanıyor. “Yedinci Gün” ismi de Allah’ın yeryüzünü 6 günde yaratıp 7. günde dinlenmeye çekildiği inanışına dayanıyor. Kitabın son cümlesinde bu gönderme bariz bir şekilde görülebiliyor. Yazarın yedi rakamıyla olan bir ilişkisi de romanlarındaki tüm karakterlerin, semavi dinlerde bahsi geçen 7 Ölümcül Günah (kibir, açgözlülük, şehvet, kıskançlık, oburluk, öfke, tembellik) dan en az birine sahip olması.

Yazarın hayal dünyasının ürünü olan mekanik aletlerin detaylı anlatımı, okurun bunlara inanması, dini, tarihi ve felsefi birikimin metnin tabanına yerleştirilmesi, ağdalı fakat sabırla okumaya devam ettikçe su gibi akan dili, asıl öykünün ardında saklı duran birbirinden güçlü başka öykülere yer verilmesi, insanlığın ortak problemlerinin ele alınması, fonda Osmanlı Dönemi ve çok katmanlı öykü yapısıyla “Yedinci Gün” tipik bir İhsan Oktay Anar romanı. Bir de M.Ö.’sinden günümüze belli başlı tarihi olayları, siyasi yapıyı mizahi bir dille, alttan altta eleştirdiği bölümler yok mu, işte onu okumanın verdiği keyfe diyecek söz yok. İhsan Sait'in yedinci gününde yaşadığı fantastik anlara tanıklık etmek isteyenlere...

“Artık yoruldum ve yarın dinleneceğim, siz de öyle yapın.”

Ahu Akkaya
twitter.com/diviniacomedia

21 Eylül 2012 Cuma

Kışa hazırlanmak için

Didem Madak'ın "Şimdi mucizevi bir yerdeyim" dizesiyle açılıyor Ahmet Büke'nin, "Ekmek ve Zeytin"i. Birbirinden geniş yaşamlar birden gözünüz önüne geliveriyor. Argonun, en ustaca kullanımını gördüm diyebilirim bu kitapta. Ali'nin yerine Veli'yi, Ayşe'nin yerine Fatma'yı koymaya çalışıyorsunuz, kafanızda karakterler ve yaşamlar biçimleniyor, o zaman daha fazla anlıyorsunuz kitaptaki öykülerin kıymetini.

"İnsanları hapsedebilirsiniz. Bu güvenli bir yol değildir. Bütün duvarların ve demirden perdelerin bir çatlağı bulunur. Ama insanı insana kilitlemek en iyi yol. Birbirlerini boğazlayamazlar. Çünkü kimse yanında bir cesetle yürüyemez."

Ahmet Büke'nin "Kumrunun Gördüğü" adlı öyküsü 2010'da yine Can Yayınları'ndan çıkmış ve 2011 Sait Faik Hikâye Armağanı'nı kazanmıştı. "Ekmek ve Zeytin"de yazarın daha sırlı ve daha geniş bir bakış açısıyla yazdığı öyküler hemen dikkat çekiyor. Üzerinde uzun süre düşünülmüş metinler, öyküler, yaşamlar depolanmış sayfalara. Ayrıca izlenilen filmlerden kesitler bulmak da mümkün. Tıpkı çok sevdiğim "Los Lunes Al Sol" gibi. Yani; Güneşli Pazartesiler.

"İnsan kendi kendine iyi gelir."

Kitapta ruhumu sarsan bir olayı da yazmak isterim. Aslında olayı ben yaşıyorum. Sayfa 89'da kalmışım, vapurdayım ve çayımı içerken devam etmek istiyorum bir taraftan denize bakıp. Şöyle yazıyor:

"Şimdi şunda anlaşalım: Vapurlar hüzünlü olmaz. İçindekiler hüzünlü olur. Ya da içlerinden birisi o kadar ağır bakar ki hayata, keder ağır bir bulut gibi kendini ortaya koyar ve tahta oturma sıralarından yalancı direğin en tepesine kadar kirli beyaza keser kız."

Ekmek beyaz, zeytin siyahtır. Ruhunuzu kışa hazırlamak için bu iki renkle bezenmiş öyküler size iyi gelecektir.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

20 Eylül 2012 Perşembe

Çocukluğunu özleyenlere

"Bangır bangır Ferdi çalıyor evde, zamanın çok evleri gibi. Camlardan, aynalardan, duvarlarda asılı posterlerden dönüyor sesi Ferdi'nin titreyerek, titreterek; kadınlar bir yandan şerbetlenmemiş parmaklarının ucuyla tuttukları sigaralarını tellendirip bir yandan eşlik ediyorlar Ferdi Bey'e, yarı dudaklarıyla. İnsanların kederli olmayı çok sevdiği yıllar. Her şeye sinmiş bir Maltepe sigarası kokusu, bir ucuzluk, bir pazardan alınmışlık, bir muşambalık."

İnsanların kederli olmayı çok sevdiği yıllar geçti sanırım. Popüler şarkıların gürültüsüyle dolu sokaklarda yürürken, gündelik dertlerle oradan oraya koştururken, ara ara kaçıp sığındığımız tek bir yer var artık: Çocukluğumuz.

Çocukluğumuz, uzak bir rüya ülkesi. Mahir Ünsal Eriş, işte bu rüya ülkesine bir yolculuğa çıkarıyor bizi, Bangır Bangır Ferdi Çalıyor Evde ile.

“Her şeyin biteceği hakikatini aklına getirmeyebilecek kadar çocuk olmak ne büyük mutlulukmuş meğer.”

Kısa, sahici ve naif öyküler yer alıyor kitapta. Mahir Ünsal Eriş, 14 öykü ile ne yaşarsak yaşayalım bazen bir adım ötesine varamadığımız o eski-meyen- topraklara götürüyor bizi.

“Yaşı kaç olursa olsun bütün kadınların ağlamasında insanın kendi annesinin ağlayışını hatırlatan bir şey var, canından can yolar adamın.”

Aile olmaktan, büyümekten, hayal kırıklıklarından dem vuruyor yazar. Az cümleyle çok şey anlatıyor. İnce ince detaylarla süslediği özenli cümlelerinde evvelden tanıdığımız insanlara, sokaklara, mahallelere yer veriyor. Kremalı bisküviler, plastik toplar, hevesle biriktirilen çıkartmalar, hep özenilen ve nadir içilen gazozlar… Ve daha pek çok tanıdık şeye rastlıyorsunuz her öyküde.

Ve elbette ölümün şaşkınlığına, o karanlık ülkenin bir çocuğun gözünden nasıl göründüğüne…

“ ‘Biliyor musun’ demişti, ‘ilk önce ne gelmişti aklıma annemin öldüğünü öğrenince?’. ‘Gömleklerimi kim ütüleyecek şimdi, eşofmanlarımı kim yıkayacak beden günlerinden sonra…’ Daha o zaman anlamıştım aslında, ölümden sonra, ölmeyen için hayatın sürdüğünü, gömleklerin ütülenmeye, eşofmanların yıkanmaya devam ettiğini…”

Hayat devam ediyor… Telaşlar, acılar, ölümler… geçip gidiyor yanı başımızdan; büyüyoruz. Çocukluğun o naif kokusu ise hep başımızı döndürüyor.

Bangır Bangır Ferdi Çalıyor Evde, çocukluğunu özleyenlere iyi gelecek bir kitap.

"Sahi, gerçekten de cennette de âşık olacak mıyız? Orada da kıskanacak mıyız sevdiğimizi ölesiye, öldüresiye. Cennette olabilecek miyiz sevdiğimizle, aramıza ayrılık girmeden? İstememek olmasın orda bari, bırakıp gitmek olmasın hiç olmazsa. Gönül kapıları açık olsun, çalmadan girilsin."

Merve Uzun
twitter.com/merveuzun

18 Eylül 2012 Salı

Tutkuların en büyüğü: Ölüm

Ne kadar yaşarsak ölüm o kadar yanımızdadır. Düşünmemeye çalışsak da aslında attığımız her adım ölümün ta kendisidir. Günümüz yazarlarının en başarıları arasında gösterilen Haruki Murakami de buradan yola çıkıyor, ölümlerle dolu bir hayatta tutunmaya çalışan bir adamın hikâyesini anlatıyor bize. Yirmilerinin başındaki Vatanabe daha lise yıllarında en sevdiği arkadaşını kaybediyor. Sonrasında da ne yaparsa yapsın ölümden kaçamadığını anlayıp ölümün yaşamın karşıtı değil bir parçası olduğunu düşünmeye başlıyor.

Genç yaşında hayatını bir bataklık olarak gören, etrafından geçen gidenlerin farkına bile varmadan girdiği çıkmazdan kurtulmaya çalışan Vatanabe’nin öyküsü zaman zaman şiirsellik, zaman zaman erotizm, zaman zaman olağanüstülük barındırsa da aslında gerçekliğimizin yalnızca bir parçası.

Mutsuz günlerin ardından mutlaka iyi günler gelir mi? Mutsuzluğun çaresi kendini her şeyden soyutlamak mı? Yoksa bir kere mutsuz başlamışsa hep öyle mi devam eder her şey? Ne olursa olsun Murakami’nin de söylediği gibi “İnsan kaderine üzülmemeli. Bu yalnızca budalaların işidir.” Bu yüzden de ölüm ve diğer umutsuzluklar için endişelenip geç kalmaktansa zamanı avuçlayabilmeli insan. Zira, ölüm tutkuların en büyüğü ve en tehlikelisidir, kapılınca geri dönüşü zor olur. Ama bazıları da bu tutku sayesinde nefes alır, yine de mesafeyi korumayı bilmek gerekir. Murakami İmkânsızın Şarkısı kitabında koruyamayanların öyküsünü yazıyor, ama bunu yaparken de bir yandan umutsuzlardan korunmak için yapılması gerekenlerin bir reçetesini çıkarıyor.

Ümran Kio 

13 Eylül 2012 Perşembe

Hasretten ve derin duygulardan uzak olanlara

Dedesi şair Nâzım Paşa'nın etkisiyle şiire ilgi duyar Nâzım Hikmet. Henüz 17 yaşında ilk şiiri basılır. Sonrasında iyice şiire yoğunlaşır. Şiirlerine, özellikle şairin kalbini fersah fersah derinleştiren konular hakimdir. Aşk, hasret, memleket özlemi, istiklal savaşı, anadolu, baskı ve elbette sosyalizm.

"Yaşarsın karıcığım,
Kara bir duman gibi dağılır hatıram rüzgârda;
Yaşarsın, kalbimin kızıl saçlı bacısı
En fazla bir yıl sürer
Yirminci asırlılarda
Ölüm acısı."

Nâzım Hikmet hakkında her zaman süren siyasi tartışmalara, zamanında Cemal Süreya bir yorum getirmiştir. Şöyledir:

"Şimdilerde Nâzım Hikmet’i değerlendiren iki aşırı uç belirmiş bulunuyor: kimi yazar onu dünyanın en büyük şairi olarak anarken, kimi yazar da sadece siyasal bir bildirinin taşıyıcısı olarak görmek istiyor. Kuşkusuz bu iki ucun ikisi de siyasal bir tavırdan çıkıyor. Hele sosyalizme karşı olanların Nâzım Hikmet’in üstünü çizerken ileri sürdükleri kanıtlar bütünüyle şiir dışı şeyler. Bununla birlikte Nâzım Hikmet’i tapınılacak bir şair olarak görmeyi istemek de, sanırım, önce gerçekçilik açısından, onun anısına hayınlık etmek olacaktır."

Güneşi İçenlerin Türküsü, Karıma Mektup, Kuvâyi Milliye, Türk Köylüsü, Yaşamaya Dair, Memleketimden İnsan Manzaraları, Hapiste Yatacak Olana Bazı Öğütler, Memet, Mavi Liman, Henüz Vakit Varken Gülüm ve Şehitler adlı şiirleri adeta efsaneleşmiştir. Nâzım Hikmet, "Otobiyografi" adlı şiiriye kendini özetlemiş, ölümünden 2 yıl önce Doğu Berlin'de yazdığı bu şiirde son sözlerini şöyle söylemiştir:

"Sözün kısası yoldaşlar
Bugün Berlin'de kederden gebermekte olsam da
İnsanca yaşadım diyebilirim
Ve daha ne kadar yaşarım
Başımdan neler geçer daha
Kim bilir."


Ayrıca bu şiirindeki şu dizelerin, insanın içini burkmaması imkansızdır:

"Yazılarım otuz kırk dilde basılır
Türkiye'mde Türkçemle yasak."


Hasretten ve derin duygulardan uzaksa ruhunuz, Nâzım Hikmet çok şey katacaktır kalbinize.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

12 Eylül 2012 Çarşamba

Çehov ile bir randevu

"Gerçek ne kadar korkunç olursa olsun, gerçeği bilmekten daha korkunç değildir."

Anton Çehov, Rus oyun yazarı ve kısa öykücülüğünün kurucularından. Kırk dört yıllık pek de uzun sayılamayacak yaşamında birçok oyun ve öykü yazmıştır. Dünyaca ünlü olmuş, öyküleri birçok dile çevrilmiş, oyunları pek çok ülkede oynanmıştır. Peki Çehov’un bu kadar sevilmesinin nedeni nedir? Neden dünyada birçok öykü ve oyun yazarı varken onun adı hâlâ öne çıkmaya devam etmektedir?


Anton Çehov, oyunlarında her zaman gerçekten beslenmiştir ve hiçbir zaman olmayanlar üzerine yazmamıştır. Besin kaynağını her zaman yaşadığı toplumdan almıştır. Günlük hayatın içinde belki de birçoğumuza çok basit gelebilecek olaylarını anlatır, fakat onları kendi süzgecinden öyle bir geçirir ki ortaya çıkan aslında herkesin bir şekilde, hangi çağda olursa olsun, fark ettiği düşünceler yumağıdır.

Tabi belirtmem gerekir ki Çehov, kendi yaşadığı çağı öykü ve oyunlarıyla yorumlamıştır ancak bakış açısındaki sorgusal evrensellik günümüzde hala yaşamaktadır.

Çehov’un oyun ve öykülerinde önemli olan ilk unsur karakterlerdir. Yaşadığı dönemdeki yozlaşmış topluma uygun olarak döneminin zengin ve kendini seçkin sayanlarına sıkça yer verir. Bunu yaparken bu karakterleri asla yalnız kullanmamaya dikkat eden Çehov, o toplumun karşı sınıfını da kullanır. Şımarık ve rahat yaşamaları anlatırken ezilmiş olanları unutmaz. Okuyucuya sürekli bir karşılaştırma olanağı sunması da onun yazdıklarını sadece oyun yazmak için yazmadığının bir göstergesidir tabi. Çökmekte olan Rus toplumunu aslında birazda “Tolstoyvari” bir biçimde sunar. İnsan ilişkilerinin ve çatışmalarının üzerinde özellikle durması, kent ve taşra arasındaki çelişkiyi sıkça konu edinmesi, sığ yaşam biçimlerini gösterme çabası da aynı sebeptendir. Dönemin Çarlık yönetiminin aşırı baskıcı tutumunun da Anton Çehov’un kaleminde etkili olduğu açıktır.

Çehov okumak hala önemlidir çünkü oyunlarında insanlara verdiği mesajlar hala değerini yitirmemiş, tam tersine günümüz dünyasıyla 19.yüzyıl arasında, aslında nitel olarak büyük benzerliklerin olduğunu görmemizi ve geçen bir asırdan fazla bir sürede aslında değişimin pratik yaşamamızda meydana gelen kolaylıkların ve teknolojinin dışında başka bir şeyde meydana gelmediğini fark etmemize de yardımcı olmaktadır. Bu yüzden, Çehov ile henüz tanışmamış olanlara Çehov kitaplarını  okumalarını şiddetle tavsiye ederim.

Ozan Şen

11 Eylül 2012 Salı

Beyni durduran, nefesi güçleştiren roman

Louis Ferdinand Céline... Yirminci yüzyılın en önemli eserlerinden biri kabul edilen romanın yazarı. 1932 yılında yazılan o romanın adı “Gecenin Sonuna Yolculuk.” Birkaç yılda anca bitirebildiğimi hatırlıyorum. Geceleri özellikle de yaz gecelerimin en kıymetli dostu olmuştu okuduğum süre zarfında. Bu uzayan sürenin okunurluk açısından bunaltıcılıkla bir ilgisi yoktu. Kendi geceme ve kendi sonuma beni götüren kitaptı. Adım adım... Bukowski, Hakan Günday, Hemingway gibi yazarları da etkileyen, onlara ilham veren bir kitabın hayatımızdaki önemini ötekileştiremeyiz haliyle. Okuduğum ilk andan itibaren beynimi durduran, nefesimi güçleştiren bu romanla ilgileniyordum ama yazarına duyduğum “duygusal bağı” da inkar edemezdim doğrusu...

Céline ile ilgilendiğimde karşıma çıkan şeyin beni hayal kırıklığına uğrattığını söylemem gerekir sanırım. Onun nazizm hayranlığı veya yanlılığı. Nasıl olur da böyle olabilirdi dediğim yaşlardaydım. Sonraları “asıl korkulması gereken insanlardır, yalnızca onlar” diyen bir insandan bahsedildiği aklıma geldi. Yahudi düşmanı olmakla suçlanmak oldukça hafif kalırdı bu sözün yanında. Kendi fikri önemsizdi, karşımda duran ve gecelerime yön veren romanı onun kendisinden daha önemliydi. Önemli olan “yolculuğumuz”du...

Céline hakkında kalan iki şey vardı bir yazıdan aklımın köşesine bir zamanlar takılmış olan. Birincisi, Marcel Proust'tan sonra Fransa'da okunan en çok yazar olduğu. İkincisi ise 1 Temmuz 1961'de öldüğü... Ellinci ölüm yıldönümünde anılıp anılmayacağı merak konusuydu. Nicolas Sarkozy'nin de “Gecenin Sonuna Yolculuk”a olan hayranlığını okumuştum bir zamanlar. Buna rağmen Fransa'da yıllardır süregelen "Ulusal Anma Derlemesi"nde ismi geçmiyordu Céline'in. Fransa Kültür Bakanı Frederic Mitterrand, Céline'in listeden ismi silindiğini söylüyordu. Fransa'daki Yahudi Birlikleri Başkanı Richard Prasquier ise bakanın jestini hoş karşıladığını açıklayacaktı pek tabi. Ona göre bu insanın onore edilmesinin düşünülüyor olması bile garipti. Şu sıralar Fransa'da tartışılan yoğun şeylerden biri de bu. Bir tarafta önlenemeyen Yahudi düşmanlığına sahip olması. Bir tarafta ise tartışılamayan yazarlık becerisi...

Benim için Céline bir roman karakteridir, hayatımı etkileyen. “Gerektiğinde yalanlanır” derler, romanlar için. “Yolculuğumuz hayalidir.”

"Bu dünyada zamanımızı birbirimizi öldürerek ya da birbirimize taparak geçiririz. "Senden nefret ediyorum. Sana tapıyorum." Yol almaya devam ederiz; depoyu doldurur, sonra yeniden doldururuz; kendimizi var kılmak en büyük zevklerdenmişçesine, her şey söylenip her şey yapıldıktan sonra bu bizi ölümsüz kılacakmışçasına, azgınlıkla ve bedelsiz olarak kendi ömrümüz içinde bir sonraki yüzyılın iki ayaklısına dönüşürüz. Öyle ya da böyle, öpüşmek de kaşınmak kadar kaçınılmazdır."

Immo Guitti
twitter.com/immoguitti

Bu akşam yemekte "cinayet" var!

2005’te Barcelona’nın “düzgün” bir semtinin bankamatiğinde evsiz bir kadın, ikisi 18, birisi 16 yaşında üç kişi tarafından önce dövüldü, sonra da yakıldı. Kadın olay yerinde can verdi. Yapılan incelemelere göre benzin bidonu kadının yüzüne doğru patladığı için kadının ölümü hemen gerçekleşti.

Yukarıda okumuş olduğunuz paragraf kitaptan bir alıntı değil, tam tersi kitabın “gerçek hayattan” yaptığı bir alıntıdır.

Herman Koch, 1953 Hollanda doğumlu, televizyon yapımcısı, aktör ve yazardır. Yaşının beraberinde getirdiği tecrübeyle, Hollandalıların tipik orta ve üst sınıf yaşayışlarını sıkı kroşelerle sarsarken, dünya halklarının ahlâki tabularına sağlam bir aparkat çakmaktan da geri durmuyor.

2005’te yaşanan az önce okuduğunuz gerçek olaydan ilham alan Koch, bununla ilgili bir roman yazmaya koyulur. İnsanın kanını donduran bu olay karşısında yazarımız soğukkanlılığını yitirmeden, tıpkı müzikte sesin şiddetinin kademe kademe yükselmesi gibi, gerilimi kademe kademe yükselten bir kreşendo kullanmış. Roman boyunca işlenen iki cinayetten biri bu şiddetin doruk noktasında kendini gösteriyor.

Mutlu bir aileniz, huzurlu bir yaşantınız var. Saygılı ve efendi oğlunuz, bütün ülkenin tanıdığı, başbakanlığa hazırlanan ağabeyinizin oğluyla yani kuzeniyle “eğlencesine” yaramazlık yaparsa ve bu yaramazlığın sonucunda bir cinayet işlenirse kontrolünüzü ne kadar sağlayabilirsiniz?

Üstelik, nereye gitse olay olan ve tüm gözleri üstünde toplayabilen başarılı bir siyasetçi olan ağabeyiniz akşam yemeği için üç ay önceden rezervasyon yaptırmak gereken bir restoranda aynı gün yer ayırtıp sizi karınızla yemeğe davet ederse, yemek boyunca size söylemek istedikleri bir şeyin olduğunu kıvrıla kıvrıla anlatmaya çalışırsa; tabi bu arada sizin oğlunuzun karıştırdığınız cep telefonundaki videoları gördüğünüzü onlar bilmezse işler bir hayli ilginçleşebilir.

Akşam Yemeği” yükselişte olan Hollanda edebiyatının çok iyi bir parçası olmaya hak kazanıyor. Bu kitabı alın, satır satır okuyun. Tabi bir de kitabı Hollandaca aslından çeviren Burcu Duman’a selamlarımızı yollayalım. Leziz bir iş çıkarmış kendisi. Bu kitabı okuduktan sonra Ruhuna Kitap’a bir kez daha minnettar kalacaksınız.

Unutmadan; roman boyunca iki cinayet var dedik, birisi zaten evsiz kadın cinayetiydi. Peki diğeri hangi cinayet ve kim ölüyor?

İyi okumalar...

Tuna Bahar
twitter.com/tuna_bahar

9 Eylül 2012 Pazar

Zamanın ötesinde yaşayanlara

Daha baştan uyaralım: Bu zamana kadar bir tane bile Milan Kundera kitabı okumadıysanız, onun eserlerinin sadece yazının roman sanatına ait olmadığını, Kundera’nın son yüzyılın en önemli fikir insanlarından biri olduğunu ve kitaplarının da fikirlerinin üzerine şekillendiğini bilmelisiniz.

Onuncu Kundera kitabımı okurken fark ettim ki, kitap okurken en çok bana not aldıran ve / veya yeni fikirlerle hemen, oracıkta kısaca bir öykü yazmamı sağlayan yazar Kundera’dan başkası değildir. “Ölümsüzlük”te şu cümleyi okuduktan sonra, kim not alma ihtiyacı hissetmez ki?:

“...Ama insanın, hele hele bir roman kahramanının tanımı onun biricik ve taklit edilemez bir varlık olması değil mi?”

Ölümsüzlük” yedi bölümden oluşan bir fikir romanıdır. (7 sayısı Kundera sanatının en önemli sayısıdır) Birbirinden farklı hikâyeler kapsamında birbirinden kopukmuş gibi görünen hayatları bir havuz başında (ne kadar absürd bir yer öyle değil mi?) birleştirebilen uçuk bir kalemden çıkmış enfes bir romandır Ölümsüzlük.

Roman boyunca kendi çağlarının en meşhur yazarları olmayı başarmış Hemingway ve Goethe’nin konuşmalarına da şahit olacağız, Avrupa’nın yenilenen yüzü ve ruhlarını değiştiren insanların mutsuzluk girdabında yuvarlanırken, etraflarına ne gibi zararlar verdiklerini de...

Yayınevi tanıtım bülteninde Kundera’yı klasik müzik orkestrası şefine benzetmiş. Doğrudur. Klasik müzik ve dolayısıyla senfoniler Kundera’nın eserlerinde mühim derecede yer tutarlar. Kundera’nın roman kahramanları ya bir hatıra yüzünden, ya bir senfoni yüzünden ya da başka bir yazar yüzünden efsaneleşirler.

İnsanların ölüme yakınlaştıkça aslında ölümsüzlüğe yaklaştıklarını anlatan bu romanı okurken, hem kahkahalarınıza hakim olamayacaksınız hem de yüzyılın yaşayan en büyük yazarına bir kez daha hayran olacaksınız. Kitabın ana fikrinin 75. sayfada gizli olduğu kanısındayım. 85. sayfada da Kundera şöyle bir tokat patlatıyor suratımıza:

"İnsan ölümsüzlüğe bel bağlar, ölümü hesaba katmayı da unutur."

Tuna Bahar
twitter.com/tuna_bahar

8 Eylül 2012 Cumartesi

Geçmişine her baktığında derin izlere çarpanlara

"Ölümümden hiç kimse sorumlu değildir, dolayısıyla herkes de sorumludur diyebiliriz."

Behzat Ç, artık hiçbirimiz için yabancı bir isim değil. Dizi olacağını duyduğumda heyecanlanmış, fakat sonra neredeyse tüm dizi olmuş romanlarda yaşadığım gibi hayal kırıklığına uğramıştım. Kitaplar, dizilerden daha samimidir. Kitaplar, dizilerin ağızlarını burunlarını kırar.

Ankara, Kızılay, Sakarya Caddesi, SSK İşhanı, Dil-Tarih, Atakule, öğrenci evleri, Cinayet Masası, Emniyet, çay, 216 sigarası ve Behzat Ç. Hırçın bir başkomiser. Siyasi görüşü yok. Kitap okumaz, gazeteyi okumaya spor sayfasından başlar. Adalet onun vicdanıdır. Belki de bu yüzden hırçındır.

"İş işten geçtiğinde bütün mazeretler tedavülden kalkar, kıran ya da kırılan da piç gibi ortada kalır."

Konuya girersem karakterleri analiz etmekten ve Emrah Serbes'in bu güzel ve ilk romanı hakkında ciddi detaylar vermekten korkuyorum. O yüzden kısa kesmekten yanayım. Bir polisiyenin içinde aşkı, özlemi, baba-kız ilişkisini ve sürükleyici temaslarla kalıcı izleri bulmak istiyorsanız mutlaka okuyun.

- "Çok mu sevmiştin?
- "Bilmem. Ben sevmesini bilmiyorum herhalde. Kimi sevdiysem bana düşman oldu."


Unutmadan, küçükken benim gibi hırsız-polis oyununu çok oynayıp, bir çiçeğin kökünü ağzına sigara yapmış "eski fırlamalar" da mutlaka okusun. Biraz çocukluklarını, özlemlerini ve izlerini bulabilirler. Bulacaklardır. Bulmalılardır.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

7 Eylül 2012 Cuma

Edebiyat, tarih ve aşk okumak isteyenlere

"Bütün dostlarımı selamlarım. Umarım, uzun gecenin ardından gelecek olan sabahın kızıllığını hâlâ görebilirler! Ben, çok sabırsız olan ben, onların önünden gidiyorum." yazmıştı Stefan Zweig, özenle geride bıraktığı veda mektuplarının birinde. Karısı Lotte ile birlikte, 23 Şubat 1942’de zehir içerek intihar ettikleri odada, masanın üzerine bırakılmış, pulları dahi yapıştırılmış pek çok mektup kalmıştı geride. Ve Stefan Zweig’in, çağını ve sonrasını oldukça etkileyen eserleri, kitapları, düşünceleri…

Stefan Zweig, dünya edebiyat tarihinin en önemli ve en güçlü kalemlerinden biri. Laurent Seksik ise bir doktor-yazar. Tıp eğitimini aldıktan sonra doktorluk yapmaya başlayan, 1999 yılında ise ilk romanı yayınlanan yazar, 2010 yılında yayınlanan Stefan Zweig’in Son Günleri’nde Nazi işgali altındaki Avusturya’dan kaçan ve Londra ve New York’tan sonra Belçika’ya giden Zweig ve ikinci eşi Lotte’nin son 6 ayını anlatıyor.

Stefan Zweig’ı, çağının önemli yazar ve düşünürlerini, edebiyata ve çağın olaylarına karşı duruşlarını, mücadelelerini, Nazi dönemini, savaşları, aşkı ve acıları okuyoruz yazarın son günlerinde.

Salt bir edebiyatçının hikayesini değil o dönemi de gözler önüne seriyor aslında kitap… Stefan Zweig oradan oraya savrulurken, mücadeleyi değil de kaçmayı seçmiş olmanın vicdan azabıyla yazıya, edebiyata tutunmaya çalışırken yaşadıkları, okudukları ve uzaktan izledikleri çağın olaylarını da net bir şekilde aktarıyor. Zweig’in okuyup etkilendiği bir gazete haberi bile bizi o döneme götürüyor:

“Viyana Belediyesi Yahudilerin oturduğu dairelerde gazı kesme kararı aldı. Bu konutlarda gazla intihar edenlerin artması, vatandaşın rahatını kaçırdığından, gazla intihar etme, bundan böyle kamu düzenini bozmak olarak kabul edilecek.”

Zweig’in kaçtığı ve sürekli özlediği dünya tüm değerleriyle bir savaş alanına dönerken, yazar anılarının dahi yağmalandığını hissediyor ve onlarla birlikte o da gittikçe derin bir bunalımın içine düşüyor. Bir müddet yazmaya, edebiyata tutunmaya çalışıyor. Otobiyografisini (Dünün Dünyası) de bu dönemde yazıyor. Yazarken tek amacı 'harabelerin orta yerine bir mezar taşı dikmek' aslında.

"O 'bizler vardık' demek için kelimeler aramıştı sadece…"

Ancak sonrasında kelimeleri bulamadığı, hiçbir şey yazamadığı bir dönem başlıyor. "Zihni, Yahudi dünyasının sureti gibiydi. Küller altında kalmış bir toprak." Umutsuzluğu derinleşiyor. Tehditler alıyor ve tıpkı Walter Benjamin gibi yanında hep küçük bir şişe zehir taşımaya başlıyor.

Yol arkadaşı, ikinci karısı Lotte ise, sevdiği adamın çöküşü, eski eşin gölgesi ve uzakta olmanın etkileriyle gelgitler yaşıyor, acı çekiyor; ancak yazarın elini hiç bırakmıyor.

Laurent Seksik, Stefan Zweig’in ve karısının birlikte intihar ettikleri o güne dek, altı ay boyunca yanı başlarında durup o ‘tercih edilmiş gidişin’ hikayesini anlatıyor. Her şeyin gerçek olduğunu bilerek bu yolculuğa eşlik etmek ise insanı inanılmaz etkiliyor.

Stefan Zweig'in Son Günleri, edebiyat ve tarih meraklılarının ve aşk üzerine gerçek bir hikaye okumak isteyenlerin mutlaka okuması gereken bir kitap...

Merve Uzun
twitter.com/merveuzun

6 Eylül 2012 Perşembe

Aklı bir kenara koyup aşkın izine düşenlere

Öyle bir kule düşünün ki tırmanmakla asla bitmeyecek olan, sonsuzluğa uzanan... Basamakları dize dize dizilmiş, her bir odasının kapısı kelimelerle örülmüş, cümlelerle kilitlenmiş. Kiminin penceresi Doğu’ya kimininki Batı’ya bakar. Ama hepsinden görülen ve görülmek istenen aynıdır: Hakikat. Bu bitimsiz kulenin her katında bir dil ustası, bir irfan ehli, bir gönül adamı, bir arif, bir sufi, bir derviş, bir düşünce adamı karşılar yolcuyu. Geçmişinden, köklerinden kopmadan içinde bulunduğu zamanın ruhunu yakalamaya çalışan bilgelerin hikâyeleri anlatılır “Bilgelik Kulesi”nde.

“Ayrılık yaklaşıyor her gün biraz daha
Güzelim dünya elveda,
Ve merhaba kainat...”

Pir Sultan Abdal, Hacı Bektaş Veli, Hallac-ı Mansur, İbn-i Ârabî, Hasan Ali Yücel, Sezai Karakoç, Nazım Hikmet, Bilge Karasu, Baudrillard, Mevlâna ve daha pek çok irfan ehli bu kulenin sırlı duvarlarına tuğlalar koyan kahramanlardır.

“İrfan, düşüncenin bütün kutuplarını kucaklayan bir kelime. İrfan kemaleaçılan kapı, amelle taçlanan ilim.”

Bir modern zaman dervişi Sadık Yalsızuçanlar, dünyanın tüm düşünce iklimlerinden beslenmiş dağarcığı, metinlerarası göndermeleri ve samimi diliyle, pek çoğu aramızda olmayan bu kahramanlara yeniden hayat verir. Hakikat ve sevginin peşinde koşan bu kahramanlarla ilim irfan deryasında gezdirir. Aklı bir kenara koyup aşk’ın izine düşer o da.

"Akıl kelime anlamı itibariyle de bağ demektir, düğüm... Kalp ise sınırsızdır, hakikat gibi, hakikat inhisar kabul etmez."

Farklı ideolojilere, inançlara, perspektiflere sahip bu kahramanlarına ortak bir özellik atfeder Yalsızuçanlar: Yazmakla yanmak arasındaki ruhlar. Yazmakla çıldırmaktan kurtulmaya çalışan, dil ile karanlığın içinden çıkıp, kelamla mayalanan ruhlardır...

“Dil, bu karanlığın içinde yaşayabilirmiş gibi görünen tek şeydir.”

“Dil, iklimdir. İklim yurttur. İnsan ruhuyla ve ruhunun bütün malzeme ve imkanlarıyla bu iklim içinde varolur, konuşur, dile gelir.”

Kozmik bilgiye susayanlar "Bilgelik Kulesi"nin pınarlarından nasiplerini alacaklar...

Ahu Akkaya
twitter.com/diviniacomedia

5 Eylül 2012 Çarşamba

Heyecanını yitirenlere

"Beş yaş insanın en olgun çağıdır; sonra çürüme başlar."

Okurken hem kahkaha atmak hem de hüzünlenmek, iyi bir yazarın kaleminden çıkan kitap vasıtasıyla olabilir ancak. Burada kurgudan çok, hikayenin karakteri bizi bir yerlere götürebilir.

Alper Kamu, 5 yaşında. Hem saf hem de filozof derinliğinde fırlama bir oğlan. Gördükleri karşısında şaşkınlığını belli etmekten çekinmiyor, üstelik bunu güzel bir yorumla bizlere sunuyor. Çaresiz kaldığı zamanlarda işi şakaya vurmayı seven ama lafı da gediğine oturtan, "benim de böyle bir oğlum olsun, yok yok olmasın" dedirtiyor Alper Kamu.

"Ben Alper Kamu, birkaç ay önce beş yaşına bastım. Doğum günüm yaklaşırken vaktimin büyük kısmını pencerenin önünde, dışardaki insanları izleyerek geçiriyordum. Hızlanarak, yavaşlayarak, türlü sesler çıkararak ve bir yerlere bakarak yaşayıp gidiyorlardı. Bir gün onlardan biri haline geleceğimi düşünmek beni hasta ediyordu. Ne yazık ki bundan kaçış yoktu. Zaman acımasızdı ve ben hızla yaşlanıyordum."

Alper Canıgüz'ün İletişim Yayınları'ndan Ocak 2004'te çıkan romanı Oğullar ve Rencide Ruhlar, Nisan 2012'de 12. baskısını yaptı. Çağdaş Türk Edebiyatı için alkışlanabilecek bir performans. Elbette burada okuyucunun seçimi de çok önemli. Okuyucu, iyi romanı her zaman görür ve ona hakkını verir. Gerekirse beynini de teslim eder.

Kitabın kapak tasarımından başlayıp son cümlesine kadar gittiğinizde, karambole geldiğinizi ve çok eğlendiğinizi hissedeceksiniz. Halk otobüsünde okurken çevrenize kahkahalarınızla rahatsızlık verecek, insanlar size baktığında "suçsuzum" bakışları atacaksınız. Bunların hepsini yaparken de hiç utanmayacaksınız.

"Hayatımdaki tek iyi şey artık anaokuluna gitmek zorunda olmayışımdı. Zarardan kâr. Uzun süre annem ile babama anaokulunun bana göre bir yer olmadığını anlatmaya çalışmıştım aslında. Bütün rasyonel dayanaklarıyla. Hiçbir işe yaramamıştı maalesef. İlla ki uykumda kan ter içinde tepinmek, servis minübüsü kapıya geldiğinde küçük çaplı bir sinir krizi geçirmek gibi yöntemlere başvurmam gerekecekti derdimi anlamaları için. Kepazelik. İnsanı kendinden utandırıyorlardı."

Şimdi kemerlerinizi çıkarın ve 5 yaşında olduğunuz o yıla geri dönün. Aslında o en heyecanlı olduğunuz yaşınıza yani. Sonra heyecan denen şeyi çok nadir hissediyorsunuz çünkü...

Yağız Gönüler
twitter.com/ekmekvemushaf

3 Eylül 2012 Pazartesi

Evlere şenlik bir balon

Günümüz yazarları arasında kendine has anlatımıyla, etliye sütlüye karışmayanların tam karşısında bir yazar yer alır. Adı da Arnon Grunberg'tir.

Grunberg'in beyaz orta sınıfın rahatsızlıklarını diline dolaması ve dramatik bir üslupla bunu ifade etmesi yeni bir cümle sayılmaz. Ancak Grunberg çıtayı biraz daha yükselterek, daha olgun bir romanla karşımıza çıkıyor.

Grunberg sevginin, aşkın imkansızlığının, soykırımın, ötenazinin, sadakatin, ekonomi balonlarının, babasız çocukların, kocasız kadınların, Amerikalıların, Avrupalıların tam ortasına açıyor tezgahını.

Daha önce yine bir Grunberg kitabı olan "Tirza"nın yazısını okuyanlar hatırlayacaklardır, yazının başlığını "Rahatsız edilmek isteyenlere" koymuştuk. Bu yazının başlığının da bu olması kaçınılmazdır. Çünkü Bay Grunberg, kendisi gibi dünya rahatsızları olan okuyucularının evinde ekonomi balonları patlatmaya gelmiş.

"İliğine Kadar" dan hemen önce yine bir Grunberg kitabı olan; ancak Marek Van Der Jagt adıyla basılan "Kelliğimin Hikayesi"ni okuduğum için, ne işe karşılaşacağımı aşağı yukarı anlamıştım. Aile bireyleri arasındaki kopuk ilişkiler alıştığımız üzere hat safhada; anne - oğul melodramı ise yine sayfaların arasında kendine yer edinmiş.

Kitabın odak noktası "ilgi"dir. Sevgililerin, karı kocaların, eski eşlerin, aile üyelerinin, öğretmen ve öğrencilerin birbirlerine olan ilgisi. Ya da ilgisizliği. Kapitalist toplumların (kimileri bu tanımlamayı sevmese de) yabancılaşması, bir anlamda "ilginin ıssızlaşması".

Kitaptan şu çarpıcı ifadeyi size aktararak bir görevimi daha yerine getirmiş oluyorum.Grunberg'i henüz okumamış olan dünya rahatsızları tanıştıklarına memnun olacaklar:

"Her şey ağlamakla başlar, sonra birlikte ev almaya kadar giderdi. Başkasının kederine ortak olmamak, bu tuzağa düşmemek gerekirdi. İnsanca başlayan bir ilişkinin fare kapanıydı bu..."

Tuna Bahar
twitter.com/tuna_bahar